“Ο Μουσικός Τοίχος αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για τον εκπαιδευτικό, που δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να εξερευνήσουν τους ήχους μέσα από παιγνιώδεις προσεγγίσεις. Τα ελκυστικά ανακυκλωμένα αντικείμενα που με πολύ φαντασία υπάρχουν επάνω σε ένα Μουσικό Τοίχο, αποτελούν πρόκληση για τους μικρούς μας φίλους. Διεγείρουν τη φαντασία τους και εκτοξεύουν την ευρηματικότητα τους, έχοντας σαν αποτέλεσμα να γίνονται χωρίς και οι ίδιοι να το καταλάβουν «μικροί μουσικοί».”
Μαρία Αρχοντάκη, Ψυχολόγος – Παιδαγωγός, ιδιοκτήτης της ΘΕΑΤΡΟΧΩΡΑΣ
Τί είναι ο Μουσικός Τοίχος και ποιά είναι η παιδαγωγική του αξία
Γράφει και…κατασκευάζει ο Γιώργος Γυπάκης,
μουσικός, οργανοποιός και δάσκαλος οργανοποιίας
Τηλέφωνο για παραγγελία μουσικού τοίχου 6937150345
Ο Μουσικός Τοίχος είναι μία “μουσική εγκατάσταση” που μπορεί να γίνει σε κινητή ή σταθερή βάση. Περιλαμβάνει τη χρήση ανακυκλώσιμων ή φυσικών υλικών που βρίσκουμε στο περιβάλλον μας, τα οποία με την κατάλληλη τροποποίηση-επεξεργασία, μετατρέπονται σε ηχητικά αντικείμενα ή αυτοσχέδια μουσικά όργανα.
Συνήθως τα αντικείμενα που τοποθετούνται στο μουσικό τοίχο είναι ιδιόφωνα που κρούωνται, σείωνται ή τρίβονται. Ενδεικτικά αναφέρω μερικά : μεταλλικά μαγειρικά σκεύη, καπάκια και άλλα αντικείμενα μεταλλικά (π.χ. παλιά κουδούνια, σωλήνες ή ντίζες), πλαστικά (π.χ. κουβάδες, σωλήνες ηλεκτρολόγου ή μπουκάλια) ή ξύλινα (π.χ. κουτιά) που παράγουν ήχο με διάφορους τρόπους. Τα αντικείμενα αυτά τακτοποιούνται πάνω στη βάση με κριτήριο τη μουσικότητά τους και τους ηχητικούς ή μελωδικούς συνδυασμούς που μπορεί να κάνουν μεταξύ τους.
Σε πολλές χώρες του εξωτερικού, ο Μουσικός Τοίχος εγκαθίσταται σε παιδικούς σταθμούς, νηπιαγωγεία, σχολές όπου διδάσκεται η μουσική προπαιδεία, παιδότοπους κλπ. Ο κάθε χώρος τον αξιοποιεί σύμφωνα με τις παροχές υπηρεσίας που προσφέρει (είτε σαν παιχνίδι πολλαπλών δραστηριοτήτων, είτε ως μουσικο-εκπαιδευτικό παιχνίδι.
Ο Μουσικός Τοίχος κεντρίζει το ενδιαφέρον των παιδιών. Τα προσελκύει και τα προκαλεί να ανακαλύψουν τις δυνατότητες που έχει κάθε αντικείμενο. Χωρίς να έχουν ιδιαίτερες γνώσεις μουσικής, με μοναδικό οδηγό τη φαντασία τους, δραστηριοποιούνται και «ζωντανεύουν» τα αντικείμενα, που βρίσκονται απλά κρεμασμένα ή βιδωμένα στον τοίχο. Με τη βοήθεια των κρουστήρων (μπαγκετών) και άλλων αντικειμένων που είναι τοποθετημένα μπροστά στην εγκατάσταση, δημιουργούν αβίαστα ήχους που τα εντυπωσιάζουν, προσφέροντάς τους ατέλειωτες ώρες και χαράς και διασκέδασης.
Εκτός όμως από τον ψυχαγωγικό ρόλο του Μουσικού Τοίχου, τονίζουμε ιδιαίτερα και τον μουσικο-παιδαγωγικό στόχο που προσφέρει σε κάθε εκπαιδευτικό που «ταξιδεύει» την ομάδα του σε δημιουργικά παιχνίδια ήχων και ρυθμών. Παράλληλα δε, τα ποικίλα και διαφορετικά υλικά, βοηθάνε τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, αλλά και των τριών πρώτων τάξεων του δημοτικού σχολείου να ανακαλύψουν τους ήχους. Τα παιδιά πραγματοποιούν παίζοντας, μια «περιπλάνηση» στις ιδιότητες των υλικών και ανακαλύπτουν τους διαφορετικούς ήχους που παράγουν, ανάλογα με το διαφορετικό κάθε φορά υλικό που χτυπούν.
ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΜΟΥΣΙΚΟ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΤΟΙΧΟΥ
Η κατασκευή του μουσικού τοίχου εντάσσεται στα πλαίσια του μαθήματος της οργανοποιίας, που αποτελεί καθολικά αναγνωρισμένο κομμάτι της μουσικοπαιδαγωγικής. Στόχος του συγκεκριμένου προγράμματος είναι, να εμπλέξουμε και τα ίδια τα παιδιά στη διαδικασία της κατασκευής.
α) Μιλάμε στα παιδιά για την ανακύκλωση και για την επαναχρησιμοποίηση άχρηστων αντικειμένων, έχοντας σαν στόχο να ευαισθητοποιήσουμε την περιβαλλοντική τους συνείδηση. Στη συνέχεια, τους ζητάμε να συλλέξουν ανακυκλώσιμα υλικά και αντικείμενα που πιστεύουν ότι έχουν τη δυνατότητα να παράγουν ήχο και μπορούν να τα βρουν στο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον του σπιτιού. Στη δράση αυτή εμπλέκουμε και τους γονείς εάν το επιθυμούν.
β) Όταν τα παιδιά φέρουν τα αντικείμενα, στήνουμε το εργαστήρι της οργανοποιίας. Δοκιμάζουμε όλοι μαζί τους ήχους που παράγει το υλικό που έφεραν και πραγματοποιούμε την επιλογή αυτών που θα χρησιμοποιήσουμε στην εγκατάσταση. Εκείνα που δεν θα τα τοποθετήσουμε στον τοίχο, θα τα χρησιμοποιήσουμε για την κατασκευή άλλων αυτοσχέδιων μουσικών οργάνων.
γ) Στη συνέχεια, για λόγους ασφαλείας κατασκευάζουμε το Μουσικό Τοίχο χωρίς την παρουσία των παιδιών. Όμως, για να υπάρχει το στοιχείο της έκπληξης, αφήνουμε κάποια αντικείμενα στην άκρη και τα προσθέτουμε στο τέλος, μαζί με τα παιδιά.
Διοργανώνουμε τα «επίσημα εγκαίνια» της κατασκευής μας, προετοιμάζοντας μια εφαρμογή της με μουσικά-ρυθμικά παιχνίδια ή ένα ηχο-παραμύθι που έχει γραφτεί για το σκοπό αυτό.
Ο ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΤΟΙΧΟΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΟΠΟΙΙΑ
Ο Μουσικός Τοίχος για τη Φυσική κατασκευάστηκε για να εκτεθεί την Ημέρα Επιστημών για παιδιά που διοργανώνει το Πολυτεχνείο Κρήτης, με το σκεπτικό τα παιδιά να πρέπει να ανακαλύψουν με πόσους τρόπους μπορούν να παράγουν ήχο τα αντικείμενα που είχα προσαρμόσει στην παλέτα. Κι αν για τα μικρότερα παιδιά αυτή η δραστηριότητα είναι ωφέλιμη και εκτονωτική με πολλούς τρόπους (εξερεύνηση ήχων, υλικών, υφών κλπ) θα μπορούσε ένας δάσκαλος να μετατρέψει αυτή την εξερεύνηση για μεγαλύτερα παιδιά σε μάθημα φυσικής εξηγώντας τους έννοιες όπως η τριβή, η βαρύτητα, η μηχανική κ.α. καθώς φρόντισα να υπάρχουν στον Τοίχο αντικείμενα με απλούς μηχανισμούς. Δυο μπουκάλια νερού (κουρδισμένα!) μια ρόδα ποδηλάτου «αέναο rain stick», ένα γυαλόχαρτο που το τρίβεις με σφουγγαράκι, μια πιατοθήκη, κουδούνι ποδηλάτου, φόρμα για κέικ, ταψί, κουτί παπουτσιών, κρεμαστοί σωλήνες, και 4 ακόμα μηχανισμοί με κίνηση που προκαλεί την παραγωγή ήχου, αποτελούν αυτό το Μουσικό Τοίχο για τη Φυσική.
Παράλληλα πρέπει να πούμε, επειδή είδα χιλιάδες παιδιά να περνούν και να δοκιμάζουν αυτόν τον Μουσικό Τοίχο, ότι αποτελεί ένα ενδιαφέρον πεδίο μελέτης συμπεριφοράς, καθώς τους δίνει τη δυνατότητα να εκφράσουν με αμεσότητα τα συναισθήματά τους – όπως κάνει ο μουσικός αυτοσχεδιασμός όταν χρησιμοποιείται στην ψυχοδυναμική διαδικασία από μουσικοθεραπευτές. Για παράδειγμα κάποια παιδιά έβγαζαν πολύ θυμό χτυπώντας πάνω στα ηχητικά αντικείμενα κι αυτό φαινόταν σε συνδυασμό με την έκφρασή τους, ενώ κάποια άλλα πλησίαζαν με μεγάλη συστολή αυτή την παιχνιδο-επιφάνεια. Κάποια παιδιά απορροφήθηκαν απόλυτα και δεν ήθελαν να σταματήσουν την εξερεύνηση των ήχων ή επιδεικνυοντας τις ικανότητές τους στον αυτοσχεδιασμό και κάποια άλλα προσπέρασαν με αδιαφορία.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ
Κατά τη δημιουργία και εγκατάσταση του Μουσικού Τοίχου γίνεται πρόβλεψη να μην υπάρχουν στοιχεία επικίνδυνα για τα παιδιά (π.χ. μυτερά αντικείμενα, βίδες, γωνίες κλπ). Τα αντικείμενα βιδώνονται σε μια ξύλινη επιφάνεια με βάση που να μπορεί να μετακινείται ή να είναι σταθερά βιδωμένη πάνω σε τοίχο (π.χ κατάλληλα επεξεργασμένη για παιδιά παλέτα ή ξύλινος φράχτης). Τονίζουμε όμως, πως η χρήση του από τα παιδιά πρέπει να γίνεται πάντα κάτω από την επίβλεψη ενήλικα.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΤΟΙΧΩΝ
Αέναος Ωδή 