Σ’ αυτό το βίντεο, έβαλα την Ιωάννα να φτιάξει και να δοκιμάσει ένα λιθόφωνο, αφου πρώτα διάλεξα τις πέτρες. Ηταν εύκολο και δεν της πήρε πάνω από λίγα λεπτά να καταλάβει πως λειτουργεί. Για να φτιάξεις ένα λιθόφωνο, χρειάζεσαι απλά πολύ λεπτές, πλακέ πέτρες που πρέπει να τις ακουμπήσεις σ’ένα κομμάτι αφρολέξ για να παίξουν (το αφρολέξ απορροφά τις δονήσεις κι αφήνει τον ήχο καθαρό). Εγώ χρησιμοποίησα πέτρες που μου είχαν μείνει από το χτίσιμο ενός τοίχου κι ένα κομμάτι από σπασμένο αγγείο. Μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει και κομμάτια από πλακάκια και πλακούρες από τη θάλασσα.
Χωρίς αμφιβολία, ένα από τα πιο παλιά όργανα στην ιστορία είναι το λιθόφωνο.
Η μουσική από πέτρες, είναι μουσική πολύ κοντά στην αρχή της ανθρώπινης εξέλιξης. Πριν ακόμα μάθει για την ύπαρξη των λιθόφωνων ένα νήπιο στην ακροθαλασσιά ανακαλύπτει ότι οι πέτρες μπορούν να βγάζουν ενδιαφέροντες ήχους όταν τις χτυπάμε.
Αν και είναι πολύ δύσκολο να κουρδίσεις ένα λιθόφωνο -γιατί ή πρέπει να βρεις πέτρες που να βγάζουν φυσικούς τόνους ή πρέπει να τις πελεκήσεις προσεκτικά μέχρι να βγάλουν τον τόνο που θες- ένα κουρδισμένο λιθόφωνο που έχει βρεθεί στην Ινδοκίνα χρονολογείται στη λίθινη εποχή. Ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούνται λιθόφωνα στην Ανατολική και Νότια Ασία και στον Ειρηνικό.
Η κινεζική παράδοση αναφέρει την εξής ιστορία: όταν ο Κομφούκιος που έζησε περίπου το 500 π.Χ. έτυχε να ακούσει σε μια γιορτή μια ουράνια μουσική, εκστασιάστηκε τόσο που δεν μπορούσε να φάει τίποτα για τους επόμενους τρεις μήνες. Οι ήχοι που του προκάλεσαν αυτη την έκσταση προέρχονταν από τον Ορφέα των Κινέζων, τον Kouei, του οποίου η ικανότητα στο King – ένα είδος λιθόφωνου φτιαγμένου από κουρδισμένες πέτρες – ήταν τόσο μεγάλη που μάγευε τα ζώα και τα έκανε να τον υπακούν. Σύμφωνα με τις κινέζικες πηγές που χρονολογούνται 2200 χρόνια πριν τη γέννηση του Χριστού, το King το χρησιμοποιούσαν για να συνοδεύουν θρησκευτικούς ύμνους γι αυτό κι αναφέρεται σαν ιερό όργανο. Οι λειτουργίες αυτές, κατά τις οποίες αρωματικά στικς καιγόταν, λάμβαναν χώρα τα ξημερώματα λίγο πριν ξυπνήσει ο αυτοκράτορας.
Οι κινέζοι έφτιαχναν διάφορα είδη λιθόφωνων με διάφορα είδη λίθων, αλλά κυρίως με μια πολύ ηχηρή και όμορφη πέτρα από αχάτη που ονομάζουν yu, που την έβρισκαν σε χαράδρες και σε ρωγμές βράχων στα βουνά. Συγκεκριμένα χρώματα προτιμούνταν για την κατασκευή του King και οι κινέζοι θεωρούσαν αυτή την πέτρα εξαιρετικά πολύτιμη για μουσικούς λόγους καθώς έδινε πάντα τον ίδιο ακριβώς τόνο. «Το yu, έλεγαν, δεν επηρρεάζεται ούτε από τη ζέστη ούτε από το κρύο, ούτε από την ξηρασία ή την υγρασία».
Μάλιστα, οι πέτρες που χρησιμοποιούσαν για το King κόβονταν σε διάφορα σχήματα. Μερικές φορές αναπαριστούσαν ζώα, όπως μια νυχτερίδα με ανοικτά φτερά ή δυο ψάρια τοένα δύπλα στ άλλο. Αλλες κόβονταν στο σχήμα μιας αρχαίας καμπάνας. Το όργανο που έφτιαχναν μ’ αυτές ήταν μια εξέλιξη του king, το pienking το οποίο κούρδιζαν σύμφωνα με τα κινέζικα διαστήματα που λέγονται lu και είναι 12 μέσα στα όρια της δικής μας οκτάβας. Αλλες παραλαγές του οργάνου έχουν πιο βαθύ ήχο. Οι ηχηρές πέτρες χρησιμοποιούνταν και μεμονωμένες από τους κινέζους, σαν ρυθμικά όργανα. ενα τέτοιο μονόπετρο όργανο ονομάζεται tse-king. Σε ένα ναό στο Πεκίνο αφιερωμένο στη λατρεία του Κομφούκιου υπάρχουν (ή υπήρχαν) 10 πέτρες σε σχήμα τύμπανου οι οποίες εικάζεται ότι κόπηκαν περίπου τρεις χιλιάδες χρόνια πριν.
Περίπου το ίδιο πράγμα που έπαθε ο Κομφούκιος, το έπαθα κι εγώ στις αρχές της δεκαετίας του ’90 όταν άκουσα το δικό μου Ορφέα, το Stephan Micus, να παίζει ένα παράξενο λιθόφωνο με αντηχείο στο δίσκο του Music of Stones. Εντελώς συμπτωματικά, εκείνη την εποχή μελετούσα Κομφούκιο (χωρίς να ξέρω την παραπάνω ιστορία) και νομίζω ότι η μουσική αυτή όπως και τα διδάγματα του Κομφούκιου σχετίζονται απόλυτα και μεταξύ τους και είναι μια σημαντική επιρροή για μένα.
Διαβάστε εδώ για το Music of Stones και ακούστε το οπωσδήποτε!
Αέναος Ωδή 