Εργαστήρι κατασκευής μουσικών οργάνων με Upcycling: 600 παιδιά μετά!

Πέρασα το καλοκαίρι μου, δείχνοντας σε εκατοντάδες παιδιά πως να ξαναχρησιμοποιούν ανακυκλώσιμα υλικά, αναβαθμίζοντάς τα σε ηχητικά αντικείμενα και μουσικά όργανα. Η διαδικασία αυτή, λέγεται Upcycling.

Στο Rea’s Fun Club στο Σταυρό Χανίων στήθηκε το δεύτερό μου εργαστήριο (βλέπε για το πρώτο σε προηγούμενα post), όπου σε κάθε κατασκηνωτική περίοδο αντιστουχούσαν μερικές ώρες δημιουργικής απασχόλησης σε παιδιά από 5 μέχρι 11 ετών.

Παιδιά σε διακοπές -ευτυχώς βοήθησαν κι οι ομαδάρχισες! Κυρίως παιδιά που είχαν απεριόριστη όρεξη για φασαρία, όπως κι εγώ άλλωστε. Νομίζω λοιπόν ότι έμειναν ευχαριστημένα, αφού φρόντισα αυτά που φτιάξαμε να είναι τα πιο φασαριόζικα αντικείμενα. Οι…ορχηστρικές τους δοκιμές άλλωστε, ήταν αρκετά θορυβωδεις ώστε να τραβήξουν το ενδιαφέρον παιδιών κι απο άλλες δραστηριότητες.

Μεγάλη χαρά, οι μικροί μου «θαυμαστές» που όπως και στο Σχολείο που δουλέψαμε την άνοιξη, τύχαινε να είναι κάποια ιδιαίτερα ταλέντα στις κατασκευές: ξεχώριζαν από τα υπόλοιπα παιδιά, έδειχναν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και φρόντιζαν να ξανάρχονται και στα εργαστήρια με άλλες ομάδες.

Δε χωράει εδώ πολλη θεωρία, ούτε αναζητάς κάποιο είδος πειθαρχίας από παιδιά που βρίσκονται εδώ για να διασκεδάσουν. Δεν έχανα όμως την ευκαιρία κάθε φορά να τους δείχνω την αφίσα της ΕΛΜΕΠΑ για τα σκουπίδια στη θάλασσα – πολλά από τα οποία επαναχρησιμοποιούσαμε στη συνέχεια- και να τους εξηγώ πως πρέπει να μάθουν τους γονείς τους πως να κάνουν διαλογή και ανακύκλωση. Προλάβαινα και λίγες κουβέντες για την ιστορία της ανακάλυψης των μουσικών ήχων και οργάνων. Και φρόντιζα μόλις άρχιζε το χασμουρητό να τους παίρνω τα μυαλά με τη μαγική μου βαλίτσα, που ήταν γεμάτη με παράξενα ιδιόφωνα απ’ όλο τον κόσμο!

Δεν έχω άλλες φωτογραφίες από το εργαστήριο στο Rea’s Fun Club (είχα άλλη πρεμούρα και ξέχασα εντελώς να βγάλω φωτογραφίες).

Θα έχω όμως σύντομα από το 3ο εργαστήριο, που στήσαμε σ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, με τη Μαρία Αρχοντάκη (μια σπουδαία παιδαγωγό των Χανίων) και την Ανθή Καραμπούζη στη Θεατροχώρα, τον σχετικά καινούριο χώρο τους, δημιουργικής απασχόλησης. Εκεί θα με βρείτε κάθε Δευτέρα πρωί, εκεί θα με βρίσκετε εξάλλου, όλο το χειμώνα όπου προτίθεμαι να ξεκινήσω ένα εργαστήρι μουσικής δημιουργίας, διαφορετικό από τ’ άλλα!

Τσάο μπαμπίνι!

Γιώργος Γυπάκης

Πώς να φτιάξετε και να παίξετε μια μπουρού

Μπουρού

Η μπουρού είναι ένα από τα πιο αρχαία πνευστά μουσικά όργανα που παίζεται ακόμα και σήμερα με τον ίδιο τρόπο. Η μπουρού παίζεται σε όλα τη μήκη και τα πλάτη της γης και δεν υπάρχει φυλή θαλασσινή που να μην την έχει στην παράδοσή της. Αλλού χρησιμοποιούν διάφορα μεγέθη οστράκων, εμείς στην Ελλάδα ξέρουμε το κοχύλι Τρίτωνα.

Ο Τρίτωνας , στην ελληνική μυθολογία ήταν θεότητα της θάλασσας. Γιος του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης, που κατοικούσε στο βυθό της θάλασσας στα χρυσά ανάκτορα των γονιών του. Κατά το σώμα ήταν όμοιος με τους άλλους θεούς, αλλά από τους γλουτούς και κάτω κατέληγε σε ουρά. Αναφορές τον παρουσιάζουν να κρατά το γνωστό κοχύλι και να σαλπίζει την έλευση του Ποσειδώνα.
Ο λαός μας από την αρχαιότητα χρησιμοποιούσε πολλά όστρακα όπως την μπουρού ως μέσω επικοινωνίας συνήθως στα θαλάσσια ταξίδια. Οι Έλληνες ναυτικοί χρησιμοποιούσαν μεγάλα κοχύλια για να ανακοινώσουν με τον ήχο τους την άφιξη ή την αναχώρηση των πλοίων. τη χρησιμοποιούσαν ακόμα για να ειδοποιήσουν άλλα πλοία για τον κίνδυνο καιρικών φαινομένων: ομίχλη, φουρτούνα, πειρατικές ή άλλες επιδρομές.

Τα ιδιόφωνα στα οποία ο ήχος παράγεται χρησιμοποιώντας τις δονήσεις των χειλιών φυσώντας μέσα σε ένα αερoθάλαμο είναι ο προϊστορικοί πρόγονοι των σημερινών χάλικινων πνευστών, μια ιδέα τόσο καλή, που δε χρειάστηκε να εξελιχθεί πολύ. Αυτά τα όργανα έχουν πολύ δυνατό ήχο, γι αυτό και χρησιμοποιήθηκαν για την επικοινωνία σε μεγάλες αποστάσεις, για τη σήμανση συναγερμού, για την πρόκληση τρομου και επιβολής. Δεν είναι τυχαίο που και σήμερα τα καράβια χρησιμοποιούν τον ίδιο ήχο όταν επικοινωνούν στη θάλασσα, μπαίνουν ή βγαίνουν από το λιμάνι.  Τον ήχο δυναμώνει η πίεση του αέρα που προκαλείται από το σφίξιμο των χειλιών – που καθορίζει και το ύψος της τονικότητας- το πλατύτερο άνοιγμα ή καμπάνα όπου καταλήγουν πάντα αυτά τα όργανα και το ίδιο το υλικό, ξύλο ή όστρακο ή κέρατο κι αργότερα χαλκός μετατρέπει τα ηχητικά κύμματα σε ενέργεια. Τις περισσότερες φορές, την ένταση του αέρα ενισχύει ένας πρώτος αεροθάλαμος που δημιουργείται στο στόμα με το φούσκωμα των χειλιών. Ο αέρας αποθηκεύεται στα μάγουλα όπως γίνεται στον άσκαυλο για να ελέγχεται η διοχέτευσή του από τα χείλια και για να γίνεται η κυκλική αναπνοή. Θα μιλήσουμε άλλη φορά για το τελευταίο. Μερικά χαρακτηριστικά τέτοια όργανα, είναι το Σοφάρ το εβραϊκό φτιαγμένο από κέρατο κριαριού (οι τρομπέτες που έριξαν τα τείχη της Ιεριχούς), ο Κάρνυξ ο κέλτικος από χαλκό, το didjeridoo το αυστραλίζικο από κλαδί ευκαλύπτου, η ελληνική Σάλπιγγα από χαλκό κι αυτή  και το Dung Chen των Θιβετιανών Μοναχών, ενώ το Alphorn των αλπεων είναι συνήθως ξύλινο.

Θα σας πω πως φτιάχνεται η μπουρού και θα σας δείξω κι άλλους που παίζουν διάφορα όστρακα, λίιιιγο καλύτερα από μένα.

Υ.Γ. Επειδή στο βίντεο δεν το λέω, όταν κόβουμε την «κορώνα», δηλαδή τη χοντρή άκρη του τρίτωνα, κόβουμε περίπου 3 εκατοστά, ανάλογα το μεγεθος του κοχυλιού μας και μετά λιμάρουμε και τρίβουμε προσεκτικά το στομιο που δημιουργήθηκε και λίγο το εσωτερικό του, για να μη μας πληγώσει τα χείλια. Πειραματιστείτε τέλος πάντων μέχρι να βρείτε τον ήχο, λίγος πειραματισμός δε βλάπτει!