Θα πεθάνει κι αυτός σύντομα και θα λέμε πόσο όμορφη ήταν η μουσική του τώρα στο τέλος. Γι αυτό ας κρατήσουμε την επική μορφή του σε μια πρόσφατη αφίσσα. Ενας ακόμα θρύλος της country, o Willie Nelson.
Πηγή: Rock`n Roll,Blues,Country and Americana : Photo
Η μουσική των Jug Bands είναι η μουσική της κρίσης. Δεν είναι τυχαίο που τα τελευταία χρόνια έχει αναβιώσει το είδος και ξεφυτρώνουνε καινούργια σχήματα: οι Jug Bands είναι οι μπάντες των φτωχων, που παίζουν με αυτοσχέδια μουσικά όργανα, αφού δεν έχουν λεφτά να αγοράσουν κανονικά.
Είναι μπάντες της αμερικάνικης παραδοσιακής μουσικής, country, blues, ragtime και jazz που ξεπήδησαν μες στα χρόνια της οικονομικής κρίσης της δεκαετία του ’20, στο νότο φυσικά, από μαύρους κυρίως μουσικούς.
Τα όργανα που χρησιμοποιούσαν, εκτός από φτηνές κιθάρες, μπάντζα, μαντολίνα (που συχνά έφτιαχναν οι ίδιοι από κομμάτια παλιών οργάνων) και φυσαρμόνικα , ήταν to Jug, μια πήλινη ή γυάλινη στάμνα χωρίς λαιμό που αντικαθιστούσε τα βαθυφωνα χάλκινα πνευστά κι από το οποίο πήραν το όνομά τους, το Kazoo (βλέπε προηγούμενη ανάρτηση) που αντικαθιστούσε το σαξόφωνο και το κλαρίνο, αντί για κόντρα μπάσο έφτιαχναν ένα μπάσο (washtub bass) με μια τενεκεδένια σκάφη για το πλύσιμο των ρούχων κι ένα ξύλινο κοντάρι και τα κρουστά τους ήταν κρόταλα με κουτάλια (που τα χουμε κι εμείς εδώ) και κόκκαλα, μια λαμαρινένια πλύστρα που τη χρησιμοποιούσαν για ξύστρα μαζί με διάφορα αυτοσχέδια μεταλλικά αντικείμενα για κύμβαλα, χαρτοσακούλες, σφυρίχτρες και ότι άλλο κατέβαζε το εφευρετικό τους μυαλό…..
Μπορεί να ακούγεται εύκολο, αλλά δεν είναι. Το να παίξεις αυτά τα αυτοσχέδια όργανα αποτελεσματικά, χρειάζεται μεγάλη επιδεξιότητα!
Οι πρώτες ηχογραφήσεις έγιναν το 1927 και το 29, χρονιά που ξεκίνησε και το μεγάλο κράχ από συγκροτήματα όπως Nashville Washboard Band, Memphis Jugband, Cannon Jug Stompers, Eddie Kelly’s Washboard Band, Cincinatti Jug Band, Whistler’s Jug Band και άλλους κι έχει μεγάλο μουσικολογικό ενδιαφέρον να ακούσουμε τί έπαιζαν αυτές οι μπάντες και πως, μια και η μουσική τους επέδρασε στην εξέλιξη του blues, ήταν καταλυτική στη διαμόρφωση του «ενεργητικού» και «ασταθή» χαρακτήρα της jazz. Και κατ’ επεκταση του rock’n’roll.
Σχετικά μπορείτε να διαβάσετε εδώ
κι εδώ
Επίσης προτείν ω να δείτε αυτά τα δύο αποσπάσματα από σχετικό ντοκυμονταίρ:
Jug Band Music 1
Jug Band Music 2
Η μουσική αυτή γνώρισε μια αναβίωση τη δεκαετία του 50, άλλη μια τη δεκαετία του 70 και υπενθυμίζω στους λάτρες της αμερικάνικης ψυχεδέλειας το χαρακτηριστικό ήχο των 13th Floor Elevators που χρησιμοποιούν ένα jug με κάποιες ηλεκτρικές προσθήκες. Επισης ο Jerry Garcia των Gratefull Dead, έπαιζε με μια τέτοια μπάντα. Και οι Pink Floyd έγραψαν ένα Jugband Blues.
Προσωπικά, πρέπει να με επηρρέασε πολύ το θέαμα μιας Αυστριακής μπάντας που διαγωνίστηκε στη Eurovision του 1979, τους Pfurri, Gorps und Knirri, κάτι φρικιά που έπαιζαν με ποτιστήρια, αλυσίδες ποδηλάτου, ναϋλον σακκούλες, σκουπιδοτενεκέδες και άλλα τέτοια και το αποτέλεσμα φαίνεται σ’ αυτό εδώ το blog.
Πιθανόν να έχετε δει το μουσικοχορευτικό σόου των STOMP, έχουν έρθει κι εδώ νομίζω, είναι κάτι εκπληκτικοί χορευτές που παίζουν κρουστά με σκούπες και σκουπιδοτενεκέδες…..
Σήμερα, εκτός από ολόκληρες κλασσικές ορχήστρες με όργανα φτιαγμένα από σκουπίδια, έχουμε και την πολύ γνωστή Ορχήστρα Λαχανικών. Γενικά, η Jug Bands Music επανέρχεται με διάφορους τρόπους αυτή την εποχή.
Οσο για μένα, έχω γράψει ένα τραγουδάκι στο στυλ των Jug Band blues και μπορείτε να το «δείτε» εδώ, ενώ προσπάθησα να φτιάξω τα όργανα μιας Jug Band.
Ομως είναι μάλλον απίθανο στα Χανιά να βρει κανείς τενεκεδένια λεκάνη πλυσίματος οπότε την αντικατέστησα με ένα γκαζοτενεκέ του λαδιού μέχρι να βρω κάτι καλύτερο. Επίσης είναι μάλλον απίθανο να κυκλοφορούν «πλύστρες» για τρίψιμο των ρούχων εκτός αν βρει κανείς σε κάποιο παλαιοπωλείο, οπότε έφτιαξα μια πλύστρα από νοβοπάν και κομμάτια καλάμι που τα έσκισα στη μέση και τα κόλλησα με μπόλικη ψαρόκολλα το ένα κάτω απο τ’ άλλο. Πρόσθεσα κι ένα παλιό μπρίκι αντί για cow bell και το αποτέλεσμα είναι πολύ καλο. Προσθέστε μια νουνούρα που σας έχω δείξει πως φτιάχνεται, βρείτε και μια μεγάλη γυάλινη καράφα χωρίς λαιμό και ξεκινήστε εξάσκηση – καλό κουράγιο. Για να βοηθήσω σας δίνω κάποια βίντεο-μαθήματα για το πως παίζεται:
Οπως το φύλλο έτσι και η μεμβράνη, δίνει ήχο όταν πάλλεται. Τραγουδώντας μέσα σε ένα ηχείο που έχει στηριγμένο πάνω του έναν υμένα (δηλαδή μια λεπτή μεμβράνη), βγαίνει ένας ήχος που μπορεί να φαίνεται χαζός και κατάλληλος μόνο για παιδικά πειράγματα, όμως αντικαθιστούσε μια χαρά το κλαρίνο στις ορχήστρες “Jug Band” των φτωχών μαύρων του Μέμφις που μια και δεν είχαν λεφτά να αγοράζουν κανονικά όργανα, σκάρωναν τα δικά τους. Εκεί το λένε καζού. (Θα γράψω για τις jug bands την επόμενη φορά ίσως, πιο αναλυτικά…)
Στην ελλάδα το λέμε “νουνούρα” και το έφτιαχναν κολώντας ένα υμένα αράχνης στην τρύπα ενός άδειου κελύφους σαλιγκαριού, μέχρι που ανακάλυψαν το τσιγαρόχαρτο. Φτιάχνεται και με καλάμι που του ανοίγεις μια τρύπα στη μέση και είτε κολλάς το τσιγαρόχαρτο στην τρύπα αυτή και τραγουδάς από τη μιαν άκρη, είτε κολλάς τσιγαρόχαρτα και στις δύο άκρες και τραγουδάς από τη μεσαία, αφήνοντας λίγο την τρύπα ανοιχτή για να βγαίνει ο αέρας κι ο ήχος (το ίδιο και στο σαλιγκάρι). Να θυμάστε ότι το καλάμι το τρώμε λίγο στην πλευρά που θα ανοίξουμε την τρύπα για το στόμα, ώστε να γίνει πιο λεπτο και ίσιο για να βολεύει και τα χείλια μας.
Τα καζού γίνονται από πλαστικό ή μέταλλο για να αντέχουν την ταλαιπωρία του «κολλάρου» για τη φυσαρμόνικα που βάζουν οι κιθαρίστες και τη μεμβράνη τη στερεώνουν στη μεσαία τρύπα ενώ φυσάνε από τη μία άκρη.
Υπάρχει κι ένα πολύ συνηθισμένο κινέζικο φλάουτο από μπαμπού, το Dizi, που του βάζουν μια μεμβράνη μεταξύ της τρύπας που φυσάνε και της τελευταίας τρύπας, που του προσθέτει μια συχνότητα στις ψηλές νότες. Εχω ένα σοπράνο, που θυμίζει ζουρνά. Τέτοια φλάουτα έχουν βρεθεί 9.000 χρόνων, αλλά το κόλπο με τη μεμβρανη ανακαλύφθηκε κατά τη Δυναστεία των Τανγκ (618-907). Μάλιστα, στην αρχή χρησιμοποιούσαν τον υμένα που βρίσκεται μέσα στο καλάμι.
ΤΙ ΑΛΛΟ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΠΑΙΞΕΙΣ ΜΕ ΕΝΑ ΚΑΖΟΟ? ΙΔΟΥ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ!
Σαν βγήκα στον πηγαιμό για την Ιθάκη – της κιθάρας – δε διάλεξα τον πιο σύντομο δρόμο. Γιατί πέρα από τα βιντεομαθήματα, έπρεπε να χτίζω τις τεχνικές που με ενδιαφέρουν. Κι αυτό έπρεπε να γίνει με βάση τα ακούσματα που έχω.
Πάντα ονειρευόμουν να παίξω εκείνο το ρέον country blues με τα δάχτυλα στην ακουστική, to blues που κυλάει και που δεν τραγουδιέται πάντα. Κι όπως το ρυάκι, ξεκινάει κι αυτό από τα βουνά άγριο και λευκό και στην πορεία του προς τη θάλασσα αφομοιώνει ένα σωρό φερτά υλικά και μαλακώνει στα πεδινά, κι ανοίγει και γίνεται μαύρο κι εκβάλλει στον ωκεανό για να βρέξει τις ηπείρους. Αυτή είναι η πορεία του blues που μ’ αρέσει, από τα Απαλλάχια όρη και τις κοινότητες των φτωχών αποίκων, μέχρι το δέλτα του Μισσισσιπή, δεν υπάρχει καμιά παρεμβολή φυλετικού μίσους που να εμποδίσει το μίγμα που εκβάλλει και μετουσιώνεται σ’ όλη τη σύγχρονη μουσική της δύσης ως σήμερα.
Αλλά επειδή είναι πολύ δύσκολο να τα μελετήσεις αυτά αν δεν τα κατηγοριοποιήσεις πρώτα, προσπάθησα να τα βάλω σε σειρά για να τα μελετήσω μεθοδικά:
Στα Απαλλάχια όρη αναπτύχθηκε από τους λευκούς Ιρλανδούς και Σκοτσέζους αποίκους κυρίως, μια μουσική παράδοση που προήλθε από τους σκοπούς της παλιάς πατρίδας και μπολιάστηκε με τη νοσταλγία και τον πόνο από τις δύσκολες συνθήκες ζωής των ορεινών (οι περισσότεροι ανθρακωρύχοι, ξυλοκόποι, κηνυγοί, βοσκοί). Αυτή είναι η ρίζα της αμερικάνικης μουσικής των λευκών και χρησιμοποιεί μπάντζο και κιθάρα που παίζεται σα μπάντζο, βιολί, μαντολίνο, ακόμα και ζίθερ που έφεραν οι άποικοι από τη γηραιά αλβιόνα….. Πρόκειται για το bluegrass. Το εμπορικό ενδιαφέρον γι αυτή τη μουσική αναζωπυρώθηκε μετα την επιτυχία της ταινίας των αδερφών Κοέν «O Brother where are thou?» με τον Clooney και οι περισσότεροι ξέρουμε απο κει αυτό το τραγούδι. Η μουσική αυτή στρογγύλεψε με τα χρόνια, κι έγινε πιο εμπορική κι απέκτησε πολλές παραλλαγές, αλλά πάντα -και σημειώστε το αυτό- τα θέματα των τραγουδιών της είχαν να κάνουν με τα βάσανα της ζωής, τις ιστορίες και τους θρύλους των χωρικών και το θάνατο που μοιάζει με καθημερινό τους σύντροφο-. Οι τεχνικές του Bluegrass στην κιθάρα θεωρώ ότι είναι από τις πιο δύσκολες για πένα, γιατί πρέπει να συνοδεύουν άξια τις γρήγορες «πενιές» του Banjo (που είναι επίσης αρχαίο όργανο).
Οσο απλώνει 
γύρω από τα βουνά αυτή η παράδοση, αρχίζουμε να βλέπουμε την πένα όλο και λιγότερο στην κιθάρα, πολλοί χρησιμοποιούν και fingerpick στον αντίχειρα (για ποιό τονισμένο ήχο) κι αρχίζουν να παίζουν ένα σταθερό ρυθμό στις μπάσες χορδές, ενώ με τα άλλα δάχτυλα παίζουν τη μελωδία. Αυτή είναι η κλασσική τεχνική country με τις παραλλαγές της, μια από τις οποίες ονομάστηκε από τους λευκούς Travis Picking (πνίγεις τον ήχο των μπάσων χορδών με την παλάμη καθώς τις παίζεις εναλλάξ) αλλά, από τη φτωχή μου έρευνα κατάλαβα, ότι την ίδια τεχνική οι μαύροι την ονόμασαν ragtime κι είναι η ίδια φόρμα που γέννησε τη jazz.
Ο πιο γνωστός δεξιοτέχνης του travis picking από τους παλιούς είναι ο Chet Atkins και από τους σύγχρονους ο Tommy Emmanuel.
Δεν ξέρω πραγματικά αν οι μαύροι επηρρέασαν τους λευκούς στην τεχνική ή το ανάποδο και δεν έχει σημασία. Ετσι γλυκά, η ίδια φόρμα αναπτύχθηκε και από τους μαύρους που ζούσαν στα πεδινά αναμεσα στην ανατολική ακτή και τα Απαλλάχια όρη – η περιοχή αυτή ονομάζεται Piedmont (απο την ομώνυμη περιοχή των Αλπεων) και το αγαπημένο μου στυλ του blues έχει το όνομά της. Το Piedmont Blues, έχει τις δικές του ιστορίες να πει, κι όπως πάντα, τα θέματα των τραγουδιών έχουν να κάνουν με τα βάσαν της ζωής και το θάνατο – καθημερινό σύντροφο μαύρων και λευκών που τους ενώνει η τάξη και να, το πανανθρώπινο μήνυμα της μουσικής.
Υπάρχει ένας λευκός που συμπυκνώνει όλη αυτή την ιστορία στη μουσική του, ο Doc Watson. Τυφλός από βρέφος, ένας από τους πιο σπουδαίους κιθαρίστ
ες που έχω ακούσει, τραγουδιστής και τραγουδοποιός, περνάει από το bluegrass στο blues με τέτοια φυσικότητα, που καταργεί ό,τι σύνορα είχαν απομείνει σ’αυτή τη μουσική. Δυό μαύρες γυναίκες, η Elizabeth Cotten (που παίζει με το αριστερό κι έχει βάλει τις χορδές ανάποδα στην κιθάρα) και η Etta Baker είναι πιο κλειστές στο blues και πιο συγκεντρωμένες στην τεχνική ragtime.Το Freight Train της Cotten θεωρείται απαραίτητο μάθημα για όσους θέλουν να μάθουν τις τεχνικές αυτές.
Ψάξτε το κι άλλο αν θέλετε: για το σύγχρονο Bluegrass ακούστε τη φοβερή Alisson Krauss και τον κιθαρίστα της Dan Tyminski, τον Bela Fleck, το κοριτσίστικο συγκρότημα The Be Good Tanyas και τη Frazey Ford και την πιο καινούργια Rhiannon Gidddens. Για το Country Blues εδώ θα βρείτε μια καλή πηγή σύγχρονων καλλιτεχνών.
Θα σας συστήσω, αν θέλετε να εντρυφήσετε βαθειά στο blues με την κιθάρα, να ξεκινήσετε από τις τεχνικές του country, βάζοντας αν θέλετε την ίδια σειρά με μένα: Παίξτε μια ιρλανδέζικη μπαλάντα, μάθετε την τεχνική country από τον Justin Sundercoe, δοκιμάστε την σε κλασσικά τραγούδια folk rock που σίγουρα έχετε ακούσει όπως Homeward Bound και Dust in the wind, προχωρήστε με την τεχνική travis picking και μετά με blues rags. Το πρόγραμμα που ακολούθησα εγώ θα το βρείτε στα playlists στο λογαριασμό μου του youtube. Οταν φτάσετε στον Blind Blake, έχετε τις βάσεις της αμερικάνικης μουσικής.
Μπορείτε να προχωρήσετε στο «σταυροδρόμι».
*Σημείωση: ένα κιθαριστικό μάθημα από τον Doc Watson, το να παίζω σαν τυφλός, πολύ με βοήθησε κι αναρωτιέμαι: τί παρακαταθήκη για την τεχνική μπορεί να άφησαν όλοι αυτοί οι σπουδαίοι τυφλοί κιθαρίστες;
Αέναος Ωδή 