Jug Bands: η μουσική των φτωχών

Η μουσική των Jug Bands είναι η μουσική της κρίσης. Δεν είναι τυχαίο που τα τελευταία χρόνια έχει αναβιώσει το είδος και ξεφυτρώνουνε καινούργια σχήματα: οι Jug Bands είναι οι μπάντες των φτωχων, που παίζουν με αυτοσχέδια μουσικά όργανα, αφού δεν έχουν λεφτά να αγοράσουν κανονικά.

Είναι μπάντες της αμερικάνικης παραδοσιακής μουσικής, country, blues, ragtime και jazz που ξεπήδησαν μες στα χρόνια της οικονομικής κρίσης της δεκαετία του ’20, στο νότο φυσικά, από μαύρους κυρίως μουσικούς.

Τα όργανα που χρησιμοποιούσαν, εκτός από φτηνές κιθάρες, μπάντζα, μαντολίνα (που συχνά έφτιαχναν οι ίδιοι από κομμάτια παλιών οργάνων) και φυσαρμόνικα , ήταν to Jug, μια πήλινη ή γυάλινη στάμνα χωρίς λαιμό που αντικαθιστούσε τα βαθυφωνα χάλκινα πνευστά κι από το οποίο πήραν το όνομά τους, το Kazoo (βλέπε προηγούμενη ανάρτηση) που αντικαθιστούσε το σαξόφωνο και το κλαρίνο, αντί για κόντρα μπάσο έφτιαχναν ένα μπάσο (washtub bass) με μια τενεκεδένια σκάφη για το πλύσιμο των ρούχων κι ένα ξύλινο κοντάρι και τα κρουστά τους ήταν κρόταλα με κουτάλια (που τα χουμε κι εμείς εδώ) και κόκκαλα, μια λαμαρινένια πλύστρα που τη χρησιμοποιούσαν για ξύστρα μαζί με διάφορα αυτοσχέδια μεταλλικά αντικείμενα για κύμβαλα, χαρτοσακούλες, σφυρίχτρες και ότι άλλο κατέβαζε το εφευρετικό τους μυαλό…..

Μπορεί να ακούγεται εύκολο, αλλά δεν είναι. Το να παίξεις αυτά τα αυτοσχέδια όργανα αποτελεσματικά, χρειάζεται μεγάλη επιδεξιότητα!

Οι πρώτες ηχογραφήσεις έγιναν το 1927 και το 29, χρονιά που ξεκίνησε και το μεγάλο κράχ από συγκροτήματα όπως Nashville Washboard Band, Memphis Jugband, Cannon Jug Stompers, Eddie Kelly’s Washboard Band, Cincinatti Jug Band, Whistler’s Jug Band και άλλους κι έχει μεγάλο μουσικολογικό ενδιαφέρον να ακούσουμε τί έπαιζαν αυτές οι μπάντες και πως, μια και η μουσική τους επέδρασε στην εξέλιξη του blues, ήταν καταλυτική στη διαμόρφωση του «ενεργητικού» και «ασταθή» χαρακτήρα της jazz. Και κατ’ επεκταση του rock’n’roll.

Σχετικά μπορείτε να διαβάσετε εδώ  

κι εδώ
Επίσης προτείν ω να δείτε αυτά τα δύο αποσπάσματα από σχετικό ντοκυμονταίρ:
Jug Band Music 1
Jug Band Music 2
Η μουσική αυτή γνώρισε μια αναβίωση τη δεκαετία του 50, άλλη μια τη δεκαετία του 70 και υπενθυμίζω στους λάτρες της αμερικάνικης ψυχεδέλειας το χαρακτηριστικό ήχο των 13th Floor Elevators που χρησιμοποιούν ένα jug  με κάποιες ηλεκτρικές προσθήκες. Επισης ο Jerry Garcia των Gratefull Dead, έπαιζε με μια τέτοια μπάντα. Και οι Pink Floyd έγραψαν ένα  Jugband Blues.

Προσωπικά, πρέπει να με επηρρέασε πολύ το θέαμα μιας Αυστριακής μπάντας που διαγωνίστηκε στη Eurovision του 1979, τους Pfurri, Gorps und Knirri, κάτι φρικιά που έπαιζαν με ποτιστήρια, αλυσίδες ποδηλάτου, ναϋλον σακκούλες, σκουπιδοτενεκέδες και άλλα τέτοια και το αποτέλεσμα φαίνεται σ’ αυτό εδώ το blog.

Πιθανόν να έχετε δει το μουσικοχορευτικό σόου των STOMP, έχουν έρθει κι εδώ νομίζω, είναι κάτι εκπληκτικοί χορευτές που παίζουν κρουστά με σκούπες και σκουπιδοτενεκέδες…..

Σήμερα, εκτός από ολόκληρες κλασσικές ορχήστρες με όργανα φτιαγμένα από σκουπίδια, έχουμε και την πολύ γνωστή Ορχήστρα Λαχανικών. Γενικά, η Jug Bands Music επανέρχεται με διάφορους τρόπους αυτή την εποχή.

Οσο για μένα, έχω γράψει ένα τραγουδάκι στο στυλ των Jug Band blues και μπορείτε να το «δείτε» εδώ, ενώ προσπάθησα να φτιάξω τα όργανα μιας Jug Band.

Ομως είναι μάλλον απίθανο στα Χανιά να βρει κανείς τενεκεδένια λεκάνη πλυσίματος οπότε την αντικατέστησα με ένα γκαζοτενεκέ του λαδιού μέχρι να βρω κάτι καλύτερο. Επίσης είναι μάλλον απίθανο να κυκλοφορούν «πλύστρες» για τρίψιμο των ρούχων εκτός αν βρει κανείς σε κάποιο παλαιοπωλείο, οπότε έφτιαξα μια πλύστρα από νοβοπάν και κομμάτια καλάμι που τα έσκισα στη μέση και τα κόλλησα με μπόλικη ψαρόκολλα το ένα κάτω απο τ’ άλλο. Πρόσθεσα κι ένα παλιό μπρίκι αντί για cow bell και το αποτέλεσμα είναι πολύ καλο. Προσθέστε μια νουνούρα που σας έχω δείξει πως φτιάχνεται, βρείτε και μια μεγάλη γυάλινη καράφα χωρίς λαιμό και ξεκινήστε εξάσκηση – καλό κουράγιο. Για να βοηθήσω σας δίνω κάποια βίντεο-μαθήματα για το πως παίζεται:

Από το bluegrass στο blues

Σαν βγήκα στον πηγαιμό για την Ιθάκη – της κιθάρας – δε διάλεξα τον πιο σύντομο δρόμο. Γιατί πέρα από τα βιντεομαθήματα,  έπρεπε να χτίζω τις τεχνικές που με ενδιαφέρουν. Κι αυτό έπρεπε να γίνει με βάση τα ακούσματα που έχω.

Πάντα ονειρευόμουν να παίξω εκείνο το ρέον country blues με τα δάχτυλα στην ακουστική, to blues που κυλάει και που δεν τραγουδιέται πάντα. Κι όπως το ρυάκι, ξεκινάει κι αυτό από τα βουνά άγριο και λευκό και στην πορεία του προς τη θάλασσα αφομοιώνει ένα σωρό φερτά υλικά και μαλακώνει στα πεδινά, κι ανοίγει και γίνεται μαύρο κι εκβάλλει στον ωκεανό για να βρέξει τις ηπείρους. Αυτή είναι η πορεία του blues που μ’ αρέσει, από τα Απαλλάχια όρη και τις κοινότητες των φτωχών αποίκων, μέχρι το δέλτα του Μισσισσιπή, δεν υπάρχει καμιά παρεμβολή φυλετικού μίσους που να εμποδίσει το μίγμα που εκβάλλει και μετουσιώνεται σ’ όλη τη σύγχρονη μουσική της δύσης ως σήμερα.

Αλλά επειδή είναι πολύ δύσκολο να τα μελετήσεις αυτά αν δεν τα κατηγοριοποιήσεις πρώτα, προσπάθησα να τα βάλω σε σειρά για να τα μελετήσω μεθοδικά:

Στα Απαλλάχια όρη αναπτύχθηκε από τους λευκούς Ιρλανδούς και Σκοτσέζους αποίκους κυρίως, μια μουσική παράδοση που προήλθε από τους σκοπούς της παλιάς πατρίδας και μπολιάστηκε με τη νοσταλγία και τον πόνο από τις δύσκολες συνθήκες ζωής των ορεινών (οι περισσότεροι ανθρακωρύχοι, ξυλοκόποι, κηνυγοί, βοσκοί).  Αυτή είναι η ρίζα της αμερικάνικης μουσικής των λευκών και χρησιμοποιεί μπάντζο και κιθάρα που παίζεται σα μπάντζο, βιολί, μαντολίνο, ακόμα και ζίθερ που έφεραν οι άποικοι από τη γηραιά αλβιόνα….. Πρόκειται για το bluegrass. Το εμπορικό ενδιαφέρον γι αυτή τη μουσική αναζωπυρώθηκε μετα την επιτυχία της ταινίας των αδερφών Κοέν «O Brother where are thou?»  με τον Clooney και οι περισσότεροι ξέρουμε απο κει αυτό το τραγούδι. Η μουσική αυτή στρογγύλεψε με τα χρόνια, κι έγινε πιο εμπορική κι απέκτησε πολλές παραλλαγές, αλλά πάντα -και σημειώστε το αυτό- τα θέματα των τραγουδιών της είχαν να κάνουν με τα βάσανα της ζωής, τις ιστορίες και τους θρύλους των χωρικών και το θάνατο που μοιάζει με καθημερινό τους σύντροφο-.  Οι τεχνικές του Bluegrass στην κιθάρα θεωρώ ότι είναι από τις πιο δύσκολες για πένα, γιατί πρέπει να συνοδεύουν άξια τις γρήγορες «πενιές» του Banjo (που είναι επίσης αρχαίο όργανο).

Οσο απλώνει γύρω από τα βουνά αυτή η παράδοση, αρχίζουμε να βλέπουμε την πένα όλο και λιγότερο στην κιθάρα, πολλοί χρησιμοποιούν και fingerpick στον αντίχειρα (για ποιό τονισμένο ήχο) κι αρχίζουν να παίζουν ένα σταθερό ρυθμό στις μπάσες χορδές, ενώ με τα άλλα δάχτυλα παίζουν τη μελωδία. Αυτή είναι η κλασσική τεχνική country με τις παραλλαγές της, μια από τις οποίες ονομάστηκε από τους λευκούς Travis Picking (πνίγεις τον ήχο των μπάσων χορδών με την παλάμη καθώς τις παίζεις εναλλάξ) αλλά, από τη φτωχή μου έρευνα κατάλαβα, ότι την ίδια τεχνική οι μαύροι την ονόμασαν ragtime κι είναι η ίδια φόρμα που γέννησε τη jazz.

Ο πιο γνωστός δεξιοτέχνης του travis picking από τους παλιούς είναι ο Chet Atkins και από τους σύγχρονους ο Tommy Emmanuel.

Δεν ξέρω πραγματικά αν οι μαύροι επηρρέασαν τους λευκούς στην τεχνική ή το ανάποδο και δεν έχει σημασία. Ετσι γλυκά, η ίδια φόρμα αναπτύχθηκε και από τους μαύρους που ζούσαν στα πεδινά αναμεσα στην ανατολική ακτή και τα Απαλλάχια όρη – η περιοχή αυτή ονομάζεται Piedmont (απο την ομώνυμη περιοχή των Αλπεων) και το αγαπημένο μου στυλ του blues έχει το όνομά της. Το Piedmont Blues,  έχει τις δικές του ιστορίες να πει, κι όπως πάντα, τα θέματα των τραγουδιών έχουν να κάνουν με τα βάσαν της ζωής και το θάνατο – καθημερινό σύντροφο μαύρων και λευκών που τους ενώνει η τάξη και να, το πανανθρώπινο μήνυμα της μουσικής.

Υπάρχει ένας λευκός που συμπυκνώνει όλη αυτή την ιστορία στη μουσική του, ο Doc Watson. Τυφλός από βρέφος, ένας από τους πιο σπουδαίους κιθαρίστες που έχω ακούσει, τραγουδιστής και τραγουδοποιός, περνάει από το bluegrass στο blues με τέτοια φυσικότητα, που καταργεί ό,τι σύνορα είχαν απομείνει σ’αυτή τη μουσική. Δυό μαύρες γυναίκες, η Elizabeth Cotten (που παίζει με το αριστερό κι έχει βάλει τις χορδές ανάποδα στην κιθάρα)  και η Etta Baker είναι πιο κλειστές στο blues και πιο συγκεντρωμένες στην τεχνική ragtime.Το Freight Train  της Cotten θεωρείται απαραίτητο μάθημα για όσους θέλουν να μάθουν τις τεχνικές αυτές.

 

Ψάξτε το κι άλλο αν θέλετε: για το σύγχρονο Bluegrass ακούστε τη φοβερή Alisson Krauss και τον κιθαρίστα της Dan Tyminski, τον Bela Fleck, το κοριτσίστικο συγκρότημα The Be Good Tanyas και τη Frazey Ford  και την πιο καινούργια Rhiannon Gidddens. Για το Country Blues εδώ θα βρείτε μια καλή πηγή σύγχρονων καλλιτεχνών.

Θα σας συστήσω, αν θέλετε να εντρυφήσετε βαθειά στο blues με την κιθάρα, να ξεκινήσετε από τις τεχνικές του country, βάζοντας αν θέλετε την ίδια σειρά με μένα: Παίξτε μια ιρλανδέζικη μπαλάντα, μάθετε την τεχνική country από τον Justin Sundercoe, δοκιμάστε την σε κλασσικά τραγούδια folk rock που σίγουρα έχετε ακούσει όπως Homeward Bound και Dust in the wind, προχωρήστε με την τεχνική travis picking και μετά με blues rags. Το πρόγραμμα που ακολούθησα εγώ θα το βρείτε στα playlists στο λογαριασμό μου του youtube. Οταν φτάσετε στον Blind Blake, έχετε τις βάσεις της αμερικάνικης μουσικής.

Μπορείτε να προχωρήσετε στο «σταυροδρόμι».

*Σημείωση: ένα κιθαριστικό μάθημα από τον Doc Watson, το να παίζω σαν τυφλός, πολύ με βοήθησε κι αναρωτιέμαι: τί παρακαταθήκη για την τεχνική μπορεί να άφησαν όλοι αυτοί οι σπουδαίοι τυφλοί κιθαρίστες;

Απόσταγμα σοφίας η δήλωση του Dylan για το Νόμπελ λογοτεχνίας

Ο Dylan δεν πήγε στη Σουηδία για να πάρει το Νόμπελ του, όμως απέστειλε μια γραπτή δήλωση που τελικά εκφωνήθηκε, κατά τη δεξίωση που ακολούθησε την τελετή απονομής των Νόμπελ, από την Ατζίτα Ράτζι, πρέσβειρα των Ηνωμένων Πολιτειών στη Σουηδία.

Η δήλωση αυτή με άφησε άφωνο, γιατί πίστευα πως ο Dylan είχε χάσει την αρετή της μετριοφροσύνης εδώ και 10ετίες. Ομως τελικά επιβεβαιώνεται αυτό που έχω αρχίσει να αντιλαμβάνομαι για τους γερόλυκους της μουσικής του 20ού αιώνα, πως όσο γερνάνε πέφτει η χρυσόσκονη του σταρ, ξεγυμνώνεται το ταλέντο, η συνειδητοποίηση του επικείμενου τέλους τους κάνει πιο σοφούς και η μουσική τους που δεν έχει πια ανάγκη αναγνώρισης, ωριμάζει σαν το παλιό καλό κρασί. Η μετάφραση είναι της Νίνας Μπούρη για την Athens Review of Books.

«Καλησπέρα σας. Στέλνω τους θερμότατους χαιρετισμούς μου στα μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας και σε όλους τους εκλεκτούς καλεσμένους που είναι παρόντες απόψε. Λυπάμαι που δεν μπορώ να είμαι μαζί σας, όμως σας διαβεβαιώ ότι νοερά βρίσκομαι κοντά σας και είναι μεγάλη μου τιμή που λαμβάνω ένα τόσο σημαντικό βραβείο. Η απονομή σε μένα του Βραβείου Νόμπελ για τη Λογοτεχνία ήταν κάτι που δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ή να προβλέψω. Από πολύ μικρός γνώριζα, διάβαζα και αφομοίωνα τα έργα εκείνων που κρίθηκαν άξιοι για μια τέτοια διάκριση: του Κίπλινγκ, του Σω, του Τόμας Μαν, της Περλ Μπακ, του Αλμπέρ Καμύ, του Χέμινγουεϊ. Αυτοί οι γίγαντες της λογοτεχνίας, που τα έργα τους διδάσκονται στα σχολεία, φιλοξενούνται σε βιβλιοθήκες σε όλο τον κόσμο και μνημονεύονται με σεβασμό, πάντα μου προκαλούσαν μεγάλη εντύπωση. Το γεγονός ότι το όνομά μου συγκαταλέγεται τώρα μαζί με τα δικά τους είναι όντως αδιανόητο. Δεν ξέρω εάν αυτοί οι άντρες και αυτές οι γυναίκες σκέφτηκαν ποτέ πως θα είχαν την τιμή να πάρουν το Νόμπελ, όμως υποθέτω πως οποιοσδήποτε γράφει ένα βιβλίο, ή ένα ποίημα, ή ένα θεατρικό έργο κάπου στη γη, ενδεχομένως βαθιά μέσα του να τρέφει κρυφά αυτό το όνειρο. Μάλλον είναι θαμμένο τόσο βαθιά που δεν ξέρουν καν ότι είναι εκεί. Εάν κάποιος μου έλεγε ποτέ ότι υπήρχε η παραμικρή περίπτωση να κερδίσω το Βραβείο Νόμπελ, θα σκεφτόμουν ότι είχα τόσες πιθανότητες όσες και να πατήσω στο φεγγάρι. Μάλιστα, τη χρονιά που γεννήθηκα, και για μερικά χρόνια αργότερα, δεν υπήρξε κανένας στον κόσμο που να θεωρήθηκε αρκετά καλός για να το κερδίσει. Οπότε αναγνωρίζω ότι, αν μη τι άλλο, βρίσκομαι σε πολύ εκλεκτή συντροφιά. Ήμουν στο δρόμο όταν άκουσα το αναπάντεχο νέο, και χρειάστηκα αρκετά λεπτά για να το επεξεργαστώ. Άρχισα να σκέφτομαι τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, αυτή τη σπουδαία μορφή της λογοτεχνίας. Φαντάζομαι ότι θεωρούσε τον εαυτό του δραματουργό. Αδύνατον να του είχε περάσει από τον νου η σκέψη ότι έγραφε λογοτεχνία. Τα λόγια του γράφονταν για τη σκηνή. Προορίζονταν για απαγγελία, όχι για ανάγνωση. Ενώ έγραφε τον Άμλετ, είμαι σίγουρος ότι έκανε διάφορες σκέψεις: «Ποιοι είναι οι κατάλληλοι ηθοποιοί γι’ αυτούς τους ρόλους;», «Πώς πρέπει να παρασταθεί αυτό;», «Θέλω πραγματικά να διαδραματίζεται το έργο στη Δανία;». Αναμφίβολα αυτό που τον απασχολούσε περισσότερο ήταν το δημιουργικό του όραμα και οι φιλοδοξίες του, όμως είχε και πιο πεζά ζητήματα να ασχοληθεί. «Υπάρχουν χρήματα;», «Υπάρχουν αρκετές καλές θέσεις για τους χορηγούς μου;», «Πού θα βρω ένα ανθρώπινο κρανίο;». Είμαι βέβαιος ότι το τελευταίο πράγμα που σκεφτόταν ήταν το ερώτημα «Είναι αυτό λογοτεχνία;». Όταν άρχισα να γράφω τραγούδια στην εφηβεία μου, ακόμα και όταν άρχισα να αποκτώ κάποια φήμη για τις ικανότητές μου, οι φιλοδοξίες μου για τα τραγούδια αυτά ήταν συγκρατημένες. Πίστευα ότι θα ακούγονταν σε καφέ και μπαρ, και ίσως αργότερα σε μέρη όπως το Κάρνεγκι Χολ και το Λόντον Παλάντιουμ. Εάν έκανα πραγματικά μεγάλα όνειρα, ίσως να φανταζόμουν ότι θα κατάφερνα να βγάλω κανέναν δίσκο και να ακούσω τα τραγούδια μου στο ραδιόφωνο. Στο δικό μου μυαλό, αυτό ήταν το πραγματικά μεγάλο βραβείο. Εάν έβγαζες δίσκους και ακούγονταν τα τραγούδια σου στο ραδιόφωνο έφτανες σε μεγάλο κοινό και ίσως κατάφερνες να συνεχίσεις να κάνεις αυτό που είχες βάλει σκοπό να κάνεις.»

Πηγή: www.lifo.gr

Κράτα το