Από το bluegrass στο blues

Σαν βγήκα στον πηγαιμό για την Ιθάκη – της κιθάρας – δε διάλεξα τον πιο σύντομο δρόμο. Γιατί πέρα από τα βιντεομαθήματα,  έπρεπε να χτίζω τις τεχνικές που με ενδιαφέρουν. Κι αυτό έπρεπε να γίνει με βάση τα ακούσματα που έχω.

Πάντα ονειρευόμουν να παίξω εκείνο το ρέον country blues με τα δάχτυλα στην ακουστική, to blues που κυλάει και που δεν τραγουδιέται πάντα. Κι όπως το ρυάκι, ξεκινάει κι αυτό από τα βουνά άγριο και λευκό και στην πορεία του προς τη θάλασσα αφομοιώνει ένα σωρό φερτά υλικά και μαλακώνει στα πεδινά, κι ανοίγει και γίνεται μαύρο κι εκβάλλει στον ωκεανό για να βρέξει τις ηπείρους. Αυτή είναι η πορεία του blues που μ’ αρέσει, από τα Απαλλάχια όρη και τις κοινότητες των φτωχών αποίκων, μέχρι το δέλτα του Μισσισσιπή, δεν υπάρχει καμιά παρεμβολή φυλετικού μίσους που να εμποδίσει το μίγμα που εκβάλλει και μετουσιώνεται σ’ όλη τη σύγχρονη μουσική της δύσης ως σήμερα.

Αλλά επειδή είναι πολύ δύσκολο να τα μελετήσεις αυτά αν δεν τα κατηγοριοποιήσεις πρώτα, προσπάθησα να τα βάλω σε σειρά για να τα μελετήσω μεθοδικά:

Στα Απαλλάχια όρη αναπτύχθηκε από τους λευκούς Ιρλανδούς και Σκοτσέζους αποίκους κυρίως, μια μουσική παράδοση που προήλθε από τους σκοπούς της παλιάς πατρίδας και μπολιάστηκε με τη νοσταλγία και τον πόνο από τις δύσκολες συνθήκες ζωής των ορεινών (οι περισσότεροι ανθρακωρύχοι, ξυλοκόποι, κηνυγοί, βοσκοί).  Αυτή είναι η ρίζα της αμερικάνικης μουσικής των λευκών και χρησιμοποιεί μπάντζο και κιθάρα που παίζεται σα μπάντζο, βιολί, μαντολίνο, ακόμα και ζίθερ που έφεραν οι άποικοι από τη γηραιά αλβιόνα….. Πρόκειται για το bluegrass. Το εμπορικό ενδιαφέρον γι αυτή τη μουσική αναζωπυρώθηκε μετα την επιτυχία της ταινίας των αδερφών Κοέν «O Brother where are thou?»  με τον Clooney και οι περισσότεροι ξέρουμε απο κει αυτό το τραγούδι. Η μουσική αυτή στρογγύλεψε με τα χρόνια, κι έγινε πιο εμπορική κι απέκτησε πολλές παραλλαγές, αλλά πάντα -και σημειώστε το αυτό- τα θέματα των τραγουδιών της είχαν να κάνουν με τα βάσανα της ζωής, τις ιστορίες και τους θρύλους των χωρικών και το θάνατο που μοιάζει με καθημερινό τους σύντροφο-.  Οι τεχνικές του Bluegrass στην κιθάρα θεωρώ ότι είναι από τις πιο δύσκολες για πένα, γιατί πρέπει να συνοδεύουν άξια τις γρήγορες «πενιές» του Banjo (που είναι επίσης αρχαίο όργανο).

Οσο απλώνει γύρω από τα βουνά αυτή η παράδοση, αρχίζουμε να βλέπουμε την πένα όλο και λιγότερο στην κιθάρα, πολλοί χρησιμοποιούν και fingerpick στον αντίχειρα (για ποιό τονισμένο ήχο) κι αρχίζουν να παίζουν ένα σταθερό ρυθμό στις μπάσες χορδές, ενώ με τα άλλα δάχτυλα παίζουν τη μελωδία. Αυτή είναι η κλασσική τεχνική country με τις παραλλαγές της, μια από τις οποίες ονομάστηκε από τους λευκούς Travis Picking (πνίγεις τον ήχο των μπάσων χορδών με την παλάμη καθώς τις παίζεις εναλλάξ) αλλά, από τη φτωχή μου έρευνα κατάλαβα, ότι την ίδια τεχνική οι μαύροι την ονόμασαν ragtime κι είναι η ίδια φόρμα που γέννησε τη jazz.

Ο πιο γνωστός δεξιοτέχνης του travis picking από τους παλιούς είναι ο Chet Atkins και από τους σύγχρονους ο Tommy Emmanuel.

Δεν ξέρω πραγματικά αν οι μαύροι επηρρέασαν τους λευκούς στην τεχνική ή το ανάποδο και δεν έχει σημασία. Ετσι γλυκά, η ίδια φόρμα αναπτύχθηκε και από τους μαύρους που ζούσαν στα πεδινά αναμεσα στην ανατολική ακτή και τα Απαλλάχια όρη – η περιοχή αυτή ονομάζεται Piedmont (απο την ομώνυμη περιοχή των Αλπεων) και το αγαπημένο μου στυλ του blues έχει το όνομά της. Το Piedmont Blues,  έχει τις δικές του ιστορίες να πει, κι όπως πάντα, τα θέματα των τραγουδιών έχουν να κάνουν με τα βάσαν της ζωής και το θάνατο – καθημερινό σύντροφο μαύρων και λευκών που τους ενώνει η τάξη και να, το πανανθρώπινο μήνυμα της μουσικής.

Υπάρχει ένας λευκός που συμπυκνώνει όλη αυτή την ιστορία στη μουσική του, ο Doc Watson. Τυφλός από βρέφος, ένας από τους πιο σπουδαίους κιθαρίστες που έχω ακούσει, τραγουδιστής και τραγουδοποιός, περνάει από το bluegrass στο blues με τέτοια φυσικότητα, που καταργεί ό,τι σύνορα είχαν απομείνει σ’αυτή τη μουσική. Δυό μαύρες γυναίκες, η Elizabeth Cotten (που παίζει με το αριστερό κι έχει βάλει τις χορδές ανάποδα στην κιθάρα)  και η Etta Baker είναι πιο κλειστές στο blues και πιο συγκεντρωμένες στην τεχνική ragtime.Το Freight Train  της Cotten θεωρείται απαραίτητο μάθημα για όσους θέλουν να μάθουν τις τεχνικές αυτές.

 

Ψάξτε το κι άλλο αν θέλετε: για το σύγχρονο Bluegrass ακούστε τη φοβερή Alisson Krauss και τον κιθαρίστα της Dan Tyminski, τον Bela Fleck, το κοριτσίστικο συγκρότημα The Be Good Tanyas και τη Frazey Ford  και την πιο καινούργια Rhiannon Gidddens. Για το Country Blues εδώ θα βρείτε μια καλή πηγή σύγχρονων καλλιτεχνών.

Θα σας συστήσω, αν θέλετε να εντρυφήσετε βαθειά στο blues με την κιθάρα, να ξεκινήσετε από τις τεχνικές του country, βάζοντας αν θέλετε την ίδια σειρά με μένα: Παίξτε μια ιρλανδέζικη μπαλάντα, μάθετε την τεχνική country από τον Justin Sundercoe, δοκιμάστε την σε κλασσικά τραγούδια folk rock που σίγουρα έχετε ακούσει όπως Homeward Bound και Dust in the wind, προχωρήστε με την τεχνική travis picking και μετά με blues rags. Το πρόγραμμα που ακολούθησα εγώ θα το βρείτε στα playlists στο λογαριασμό μου του youtube. Οταν φτάσετε στον Blind Blake, έχετε τις βάσεις της αμερικάνικης μουσικής.

Μπορείτε να προχωρήσετε στο «σταυροδρόμι».

*Σημείωση: ένα κιθαριστικό μάθημα από τον Doc Watson, το να παίζω σαν τυφλός, πολύ με βοήθησε κι αναρωτιέμαι: τί παρακαταθήκη για την τεχνική μπορεί να άφησαν όλοι αυτοί οι σπουδαίοι τυφλοί κιθαρίστες;