Με κέφι και με τρέλα, ο Νεκτάριος Μουμουτζής, ο Στέφανος Αρχοντάκης, ο Αρίσταρχος Τζατζός, η Μαρία Αρχοντάκη κι εγώ (Γιώργος Γυπάκης), βαλθήκαμε να τοποθετήσουμε την πληροφορική και τα μαθηματικά εκεί που τους αξίζει, δηλαδή…. στην καθημερινότητα!
Ετσι, για 4 Σάββατα (13, 20, 27/11 και 4/12) υλοποιήσαμε ένα πρόγραμμα, το «Cooking STEAM – Μικροί Επιστήμονες στην Κουζίνα», με διοργάνωση από το Μουσείο Σχολικής Ζωής και με την υποστήριξη του Δήμου Χανίων, της ΚΕΠΠΕΔΗΧ-ΚΑΜ και του Εργαστηρίου Διανεμημένων Πληροφοριακών Συστημάτων και Εφαρμογών Πολυμέσων της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Πολυτεχνείου Κρήτης στους χώρους του Μουσείου στα Νεροκούρου. Το πρόγραμμα στόχευε, όπως γράφει ο Νεκτάριος Μουμουτζής, μέλος ΕΔΙΠ του Εργαστηρίου, που ήταν και ο εμπνευστής του:
«να αντιληφθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες που θα συμμετέχουν ότι οι αλγόριθμοι υπάρχουν παντού γύρω μας: Όπου επιστρατεύεται κάποια «γλώσσα» για να περιγραφεί μια διαδικασία και με βάση αυτή την περιγραφή κάποιος (ρομπότ, άνθρωπος…) εκτελεί τη διαδικασία, μπορούμε να μιλούμε για αλγόριθμο! Μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι οι συνταγές μαγειρικής!
Μια συνταγή είναι, ουσιαστικά, μια διαδοχή καλά καθορισμένων βημάτων για το μετασχηματισμό συγκεκριμένων πρώτων υλών με τη βοήθεια ορισμένων «εργαλείων» σε γεύματα. Μπορούμε, λοιπόν, μέσα από συνταγές μαγειρικής να προσεγγίσουμε τις βασικές έννοιες που σχετίζονται με τους αλγορίθμους και έτσι να μυήσουμε τους νέους μας (αλλά και τους μεγαλύτερους) στα μυστικά της Πληροφορικής! Και όχι μόνο… Αναλύοντας τις αναλογίες των υλικών, υπολογίζοντας τη θρεπτική τους αξία και κάνοντας τις αναγωγές ανά μερίδα, μελετώντας το κόστος ενός πλήρους μενού κ.λ.π. μπορούμε να δούμε πώς εφαρμόζονται στην πράξη έννοιες των μαθηματικών που σχετίζονται με ποσοστά και αναλογίες, πράξεις κλασμάτων κ.λ.π.
Εκκινώντας από αυτές τις σκέψεις, σχεδιάσαμε τις δράσεις Cooking STEAM – Μικροί Επιστήμονες στην Κουζίνα που προσφέρουν μια «γευστική» επανάληψη βασικών εννοιών από τα Μαθηματικά και την Πληροφορική για να προετοιμαστούν οι μαθητές και οι μαθήτριες που θα συμμετέχουν για τη φοίτησή τους στο Γυμνάσιο. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην Κρητική Διατροφή προσφέροντας στους συμμετέχοντες την ευκαιρία να γνωρίσουν τα προϊόντα του τόπου μας και τη μεγάλη διατροφική τους αξία αλλά και τη σημασία τους για μια υγιεινή ζωή. Επιπλέον, οι δράσεις έχουν έντονα καλλιτεχνικά στοιχεία, με αφήγηση, μουσική και κατασκευή μουσικών οργάνων από φαγώσιμα υλικά. «
Τις δράσεις παρακολούθησαν περισσότερα απο 40 παιδιά της Α γυμνασίου, που αφού ξεναγήθηκαν στο Μουσείο Σχολικής Ζωής, έμαθαν να φτιάχνουν σκιουφιχτά με στακοβούτυρο, ντακάκια και μπισκότα με δημητριακά και σοκολάτα παρακολουθώντας διαγράμματα ροής, έλυσαν προβλήματα μαθηματικών, κι έφτιαξαν στράκες με καρυδότσουφλα, πιπερόσειστρα, πιπεροκρόταλα και μελιτζανοκαστανιέτες, κι όλ αυτά με τις ευχάριστες παρεμβολές του Παταφούς, της κούκλας που έπρεπε να πειστεί να τρώει υγιεινότερα. Οπως ήταν φυσικό, αφού φάγαμε, είπαμε και κανα δυό τραγούδια στην κιθάρα, ενορχηστρώνοντας το ρυθμό με τα όργανα που φτιάξαμε!
Και τελικά δεν αφήσαμε αναξιοποίητο κανέναν από τους χώρους του Μουσείου Σχολικής Ζωής. Το Μουσείο αυτό, που στεγάζεται σε ένα παλιό Δημοτικό Σχολείο με μια μεγάλη σκιερή αυλή στο χωριό Νεροκούρου, είν ένας ζωντανός οργανισμός όπου, εκτός από την προσομοίωση της παλιάς αίθουσαςμε τα ξύλινα θρανία, τη μεγάλη συλλογή παλιών εποπτικών μέσων και «ενθυμημάτων» της ιστορίας του ελληνικού σχολειού, γίνεται προσπάθεια σύνδεσης του παρελθόντος με το μέλλον της εκπαίδευσης – κυρίαρχο ρόλο στο οποίο θα παίξουν, όπως έχω πολλές φορές γράψει, οι τέχνες.
Παιδιά και γονείς, ήταν όλοι χορτάτοι με παιχνίδι και καλή διάθεση, ακόμα και μετά από 3 ολόκληρες ώρες στο εργαστήρι οργανοποιίας που οργανώσαμε την Κυριακή 3 του Νοέμβρη στο Μεγάλο Ο στα Χανιά με τίτλο: «TRASH ART: Μουσικές Κατασκευές για γονείς και παιδιά».
Είμαι σίγουρος πως πολλοί ευαισθητοποιημένοι γονείς ψάχνουν απεγνωσμένα να βρουν έναν τρόπο να αποσπάσουν τα παιδιά τους από τις οθόνες κάθε τύπου. Είμαι επίσης σίγουρος πως πολλοί γονείς νιώθουν αυτό που ένιωσα κάποτε κι εγώ, ενοχές, επειδή δεν περνούν αρκετό δημιουργικό χρόνο με τα παιδιά τους. Κάποιοι από μας, βλέπουμε τα παιδιά μας να μεγαλώνουν τρέχοντάς τα εδώ κι εκεί ή τα παρατηρούμε περιστασιακά στα μικρά εκείνα διαλείμματα από τις δουλειές που προσπαθούμε να τα χωρέσουμε όλα και νιώθουμε ξαφνικά ότι έχουμε χάσει κάτι από τη ζωή τους.
Θα μπορούσαμε να φτιάξουμε μαζί τους μια σβούρα, ή μια φιγούρα του καραγκιόζη ή μια κούκλα για κουκλοθέατρο. Τίποτα απ’ όλα αυτά όμως δεν είναι τόσο απλό, όσο μια κατασκευή που θα παράγει ήχο. Γιατί όλα τα πράγματα γύρω μας -σχεδόν- μπορούν να παράγουν ήχο. Μια μετατροπή ή σύνθεση κάποιων αντικειμένων για να βγάλουν ήχο, μπορεί να μας πάρει από 30 δευτερόλεπτα μέχρι πολλές ώρες. Τα αντικείμενα αυτά υπάρχουν παντού γύρω μας στο σπίτι ή στον κήπο. Τα ανακυκλώσιμα σκουπίδια μας, τα πλαστικά, τα χαρτόνια, οι αλουμινένιες συσκευασίες μιας χρήσης, τα παλιά μικροέπιπλα κι οι συσκευές της κουζίνας, όλα κάνουν για τη δουλειά.
Χάρηκα τόσο πολύ που αυτή η πρώτη συνάντησή μου με γονείς και τα παιδιά τους πήγε τόσο καλά. Και χάρηκα ακόμα περισσότερο γιατί είδα μπαμπάδες επιτέλους να συνοδεύουν τα παιδιά τους σε μια δραστηριότητα που δεν είναι αθλητική. Αν και πιστεύω ότι η ενασχόληση των μπαμπάδων με τις κατασκευές είναι εξίσου στερεοτυπική όσο και με τον αθλητισμό. Τα εργαλεία του μπαμπά είναι συνήθως στην αποθήκη ή το γκαράζ και της μαμάς στην κουζίνα ή στο ντουλάπι με τα ραφτικά.
Ολοκληρώθηκε με επιτυχία στις 13 του Γενάρη το πρώτο Σεμινάριο Εκπαιδευτικής Οργανοποιίας στα Χανιά, στη Θεατροχώρα. Στο σεμινάριο όπου συμμετείχαν εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και διαφόρων ειδικοτήτων (και παιδιά) έγινε: α) εισαγωγή στην οργανοποιία με απλά υλικά, β)κατασκευές μουσικών οργάνων και ηχητικών αντικειμένων με απλά, ανακυκλωσιμα και φυσικά υλικά γ) παραδείγματα εφαρμογών της οργανοποιίας στην καθημερινή διδασκαλία μαθημάτων γενικής ύλης στην Α’ βάθμια εκπαίδευση και στο Γυμνάσιο. Το σεμινάριο διήρκεσε γύρω στις 5 ώρες (από τις 3 που ήταν προγραμματισμένο να διαρκέσει) και θα επαναληφθεί σύντομα.
Του Γιώργου Γυπακη
Πρόσφατα ολοκληρώθηκε 
Σ
Στα πλαίσια του σεμιναρίου για τη μουσική παρουσιάστηκε απο μένα για πρώτη φορά η “Εκπαιδευτική Οργανοποιία”. Η εκπαιδευτική οργανοποιία μπορεί να συνδυάσει κάποιες από τις κλασσικές μορφές τέχνης (μουσική, εικαστικά, χορός, αρχιτεκτονική) σε μια παιδαγωγική μέθοδο όπου τα παιδιά διευρύνουν την αντίληψή τους και τις ικανότητές τους κατασκευάζοντας τα δικά τους μουσικά όργανα ενώ παράλληλα εμπλέκονται είτε ξεχωριστά είτε σε συνδυασμό με μαθήματα όπως η ιστορία, η γεωγραφία, η φυσική και τα μαθηματικά. 
Πειραματική εφαρμογή της Εκπαιδευτικής Οργανοποιίας έχει γίνει στα πλαίσια προγράμματος δημιουργικής απασχόλησης με θέμα την ιστορία της Κρήτης και τον Ερωτόκριτο στα Χανιά, υπό την επίβλεψη της παιδαγωγού Μαρίας Αρχοντάκη. Το μάθημα που ήταν σε μορφή βιωματικού εργαστηρίου, αφορούσε τη σύνδεση της ιστορίας της μουσικής με την ιστορία του πολιτισμού στον ελλαδικό χώρο και ιδιαίτερα στην Κρήτη, από την προϊστορική εποχή έως τη μινωική περίοδο. Το παρακολούθησαν παιδιά της Γ’, Δ’ και Ε’ δημοτικού. Γνωστικό αντικείμενο του μαθήματος ήταν η γέννηση του πολιτισμού και η ανακάλυψη της μουσικής μέσα από την ανακάλυψη των ήχων του σώματος και των πρώτων μουσικών οργάνων. Στόχος ήταν να αποκτήσουν τα παιδιά βασικές γνώσεις για την ιστορία της μουσικής, να «επανεφεύρουν» τα πρώτα μουσικά όργανα ανακαλύπτοντας τρόπους να παράγουν ήχο, με τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης των περιόδων εκείνων (από την παλαιολιθική έως την εποχή του χαλκού). Ταυτόχρονα τα παιδιά διδάχτηκαν οργανοποιία, κατασκεύασαν δηλαδή ενδεικτικά όργανα της εποχής εκείνης (κρουστά, πνευστά και έγχορδα) και αυτοσχεδίασαν παίζοντάς τα. Εμαθαν ακόμα πώς να παράγουν ρυθμό με ηχηρές κινήσεις, πώς να αυτοσχεδιάζουν τραγουδώντας τις υποτιθέμενες εμπειρίες τους της καθημερινής ζωής . Ανάμεσα στις δραστηριότητες του μαθήματος οι οποίες περιλάμβαναν εκτός από την οργανοποιία και ακρόαση μουσικής, παιχνίδια εμψύχωσης, μίμησης και χορού, γινόταν αφήγηση ιστοριών και διαλογική συζήτηση με τα παιδιά.
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του Σείστρου, όπου με αφορμή την κατασκευή του μουσικού οργάνου, μιλήσαμε για την εποχή του χαλκού. Το σείστρο των Αρχανών είναι το αρχαιότερο μουσικο όργανο που έχει βρεθεί στην Ευρώπη. Εγινε αναφορά στα ευρήματα ανασκαφών στην ανατολική Κρήτη όπου βρέθηκαν αυτές οι πήλινες αναπαραστάσεις τελετουργικών χορών και αντιπαραβολή με τους σημερινούς κρητικούς χορούς. Παίξαμε στο μπεντίρ ένα πεντοζάλη και τα παιδιά συνόδευσαν χορεύοντας με μεταλλικά κύμβαλα, γιατί μιλήσαμε και για το μύθο του Δία και των Κουρητών που έπαιζαν κρόταλα και κύμβαλα στο Ιδαίον Αντρον, όλα αυτά τα συνδυάσαμε με την εποχή του χαλκού και το γιατί ονομάστηκε έτσι, επίσης τα παιδιά έπαιξαν τα σείστρα τους συνοδεύοντας μια ηχογράφηση που υποθέτουμε ότι αναπαράγει ένα από τα πρώτα “καταγεγραμμένα” μουσικά κομμάτια στη δύση του Μεσομήδη του κρητός. 
Στην Ημέρα Επιστημών για παιδιά του Πολυτεχνείου Κρήτης στις 10 Νοεμβρίου συμμετείχα κι εγώ με το εργαστήρι οργανοποιίας μου, καθώς το Πολυτεχνείο μου έκανε την τιμή να «αξιοποιήσει» την πρόταση που έκανα μέσα από το έργο e-ArtinEd (Ενσωμάτωση των Τεχνών στην Εκπαίδευση) για την Εκπαιδευτική Οργανοποιία.
Η συμμετοχή μου ήταν αποτέλεσμα της συνεργασίας που είχα φέτος με το Εργαστήριο Διανεμημένων Πληροφοριακών Συστημάτων και Εφαρμογών Πολυμέσων (TUC/MUSIC) στα πλαίσια του έργου για την ενσωμάτωση των τεχνών στην εκπαίδευση που ήταν συγχρηματοδοτούμενο από το Erasmus, όπου ξεκίνησα σαν εκπαιδευόμενος και κατέληξα εκπαιδευτής, αφού κρίθηκε πώς η πρότασή μου για την Εκπαιδευτική Οργανοποιία μπορούσε να συνδεθεί με το μάθημα που αφορούσε την ενσωμάτωση της μουσικής στην καθημερινή διδασκαλία της γενικής ύλης του δημοτικού σχολείου. Ομως η συμμετοχή μου αυτή είχε και μιαν άλλη διάσταση, αυτή του πως ένας ιδιώτης μπορεί να αξιοποιήσει την πλατφόρμα e-learning που έστησε και λειτουργεί το εν λόγω Εργαστήριο μέσω της οποίας αναπτύχθηκε όλο το πρόγραμμα του e-ArtinEd.
Τα παιδιά που μας επισκέφθηκαν έμαθαν πώς φτιάχνεται αυτό το παμπάλαιο παιδικό ηχητικό παιχνίδι που οι παλιοί το έφτιαχναν με μίσχους από στάχια, παράλληλα όμως, όσο μπορούσαμε τους εξηγούσαμε πώς παράγεται ο ήχος από τα παλλόμενα γλωσσίδια, πώς με τον ίδιο τρόπο παράγεται η φωνή μας και πώς, αυξομειώνοντας το μήκος του σωλήνα αλλάζει η τονικότητα και γι αυτό κάνουμε τις τρύπες. Ολ’ αυτά βέβαια τα κάναμε παίζοντας και διασκεδάζοντας με τους αστείους ήχους που βγάζουν τα καλαμάκια!
Ασε με να «γεμίσω» το χώρο σου. Οχι με τα κιλά μου, αλλά με την ενέργειά μου και την κίνηση. Μου αρέσει να ελέγχω την αύρα του χώρου, διοχετεύοντας όση ενέργεια και αγάπη έχω γι αυτό που κάνω.
Οπως εδώ, στις φωτογραφίες αυτές από το σεμινάριο ρυθμού και κρουστών του Γιάννη Παπατζανή, όπου κλήθηκα να παρουσιάσω το πώς, από ανακυκλώσιμα υλικά μπορείς να παράγεις ήχο, πώς μπορείς να φτιάξεις μουσικά όργανα από τα σκουπίδια, πολύ εύκολα και πολύ γρήγορα. Αγαπημένη στιγμή στο τέλος του εργαστηρίου, όταν με την προτροπή και τη συμμετοχή του δασκάλου τους, όλοι οι εκπαιδευόμενοι του σεμιναρίου έπαιξαν ρυθμούς με τις κατασκευές μου και χόρεψαν γύρω από τον «πάγκο» του εργαστηριού σαν ινδιάνοι σε τελετή με το σαμάνο στη μέση ή καλύτερα, σαν πρωτόγονοι που ανακαλύπτουν τη γλώσσα της ψυχής τους μέσα από το ρυθμό.
Ημουν ο μόνος μουσικός ανάμεσα σε εικαστικούς, που εξέθεσαν έργα τους φτιαγμένα από ανακυκλώσιμα υλικά στην έκθεση TRASH Art που έγινε 22-27 του Μάη στο κτήμα της BIOLEA στον Αστρικα, στην κορφή ενός λόφου με καταπληκτική θέα.
Εργαστήριο κατασκευής μουσικών οργάνων με ανακυκλώσιμα υλικά στήθηκε στα πλαίσια του Σεμιναρίου του Περιφερειακού Δικτύου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για την Ανακύκλωση που διοργάνωσε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βάμου στις 26-27 του Γενάρη. Το εργαστήριο παρακολούθησαν εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης απ’ όλη την Κρήτη, που συμμετέχουν ή θέλουν να συμμετάσχουν σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
Πιό συγκεκριμένα, το Σεμινάριο – Συνάντηση του Περιφερειακού Δικτύου ΠΕ «Αλλάξτε συμπεριφορές… Ανακυκλω
Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΟΠΟΙΙΑΣ
Η ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΤΙΤΟΥΡΑΣ
Tην Πέμπτη 23 Νοεμβρίου – στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Μείωσης των Απορριμμάτων – βρέθηκα στο Νηπιαγωγείο Στερνών που πραγματοποιούσε δράση σε συνεργασία με το Κέντρο Περιβα
Η κατασκευή του μουσικού τοίχου εντάσσεται στα πλαίσια του μαθήματος της οργανοποιίας, που αποτελεί καθολικά αναγνωρισμένο κομμάτι της μουσικοπαιδαγωγικής. Στόχος του συγκεκριμένου προγράμματος είναι, να εμπλέξουμε και τα ίδια τα παιδιά στη διαδικασία της κατασκευής.
Αέναος Ωδή 