Εργαστήρι Οργανοποιίας και ρυθμού για παιδιά

Το εργαστήριο απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 5 – 12 ετών και περιλαμβάνει κατασκευή απλών μουσικών οργάνων με ανακυκλώσιμα και φυσικά υλικά και εισαγωγή στη μουσική προπαιδεία με ρυθμικά και μουσικά παιχνίδια.

Διδάσκει ο μουσικός δημιουργός – οργανοποιός Γιώργος Γυπάκης*

Διάρκεια 1.30 ώρα την εβδομάδα.

Συμμετοχή 20 ευρώ ο μήνας.

Εγγραφή 5 ευρώ.

Το Εργαστήρι θα πραγματοποιηθεί στη Θεατροχώρα – Κύπρου 2 Χανιά (απέναντι από το πάρκιγκ της Ρεγγίνας)

Πληροφορίες – εγγραφές στο τηλέφωνο 6937150345

Επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι η ενασχόληση των παιδιών με τη μουσική τα βοηθάει να αναπτύξουν διανοητικές δεξιότητες που σχετίζονται με την ικανότητα εκμάθησης.

Η οργανοποιία είναι μια τέχνη που διδάσκεται στον Ελλαδικό χώρο από την εποχή του Βυζαντίου με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή από τεχνίτη σε μαθητή.  Από το 1920 η μέθοδος αυτή τεκμηριώθηκε και έγινε αποδεκτή στον εκπαιδευτικό χώρο, για το ξεκίνημα της μουσικής εκπαίδευσης των μικρών παιδιών.

Kατά τη διαδικασία των κατασκευών, εντάσσονται με παιγνιώδη τρόπο στοιχεία από τα σχολικά μαθήματα (μαθηματικά, γεωμετρία, φυσική, γεωγραφία, περιβαλλοντική αγωγή ιστορία κλπ) ενισχύοντας κατ’ αυτό τον τρόπο τις μαθησιακές γνώσεις των παιδιών.

Παράλληλα, αποκτούν κατασκευαστικές δεξιότητες, μαθαίνοντας να χρησιμοποιούν ποικίλα εργαλεία, ενώ ενισχύεται η λογική τους, αναπτύσσεται η ικανότητά τους για προγραμματισμό, η φαντασία τους, η παρατηρητικότητα και η εφευρετικότητά τους. Η κατασκευή μουσικών οργάνων ολοκληρώνεται με την εφαρμογή ρυθμικών και μουσικοκινητικών παιχνιδιών που εισάγουν τα παιδιά στη ρυθμική αγωγή, τα μαθαίνει να τα χρησιμοποιούν και να παίζουν απλούς ρυθμούς. Η διαδικασία αυτή τα βοηθά σταδιακά, τα βοηθά να επιλέξουν το μουσικό όργανο με το οποίο θα ήθελαν μελλοντικά να ασχοληθούν.

 

Αναλυτικά:

Η κατασκευή μουσικών οργάνων προσφέρει στο παιδί εξαιρετικές εμπειρίες και διαθεματικές γνώσεις:

• Το παιδί δημιουργεί μέσα από τη χειρωνακτική εργασία ένα έργο που παράγει τέχνη και έχει την προσωπική του σφραγίδα. Παράλληλα αναπτύσσεται η αισθητική και οι εικαστικές τέχνες, λόγω του τελικού διακοσμητικού ρόλου των οργάνων (Σαρρής 2010)
• Στη διαδικασία αυτή, εμπλέκεται πρακτικά με την εκμάθηση της φυσικής, αφού ανακαλύπτει τις ιδιότητες των υλικών, τους όγκους, το βάρος και την υφή, αλλά και πως παράγεται ο ήχος σε κάθε περιπτωση ταλάντωσης (χορδές, μεμβράνες, ηχεία κπ)
• Εμπλέκεται με την εκμάθηση των μαθηματικών και της γεωμετρίας όταν καλείται να χαράξει σχήματα και να μετρήσει αποστάσεις για την τοποθέτηση τάστων σε ένα έγχορδο ή το άνοιγμα τρυπών σε ένα πνευστό.
• Εμπλέκεται με τη γεωγραφία, όταν καλείται να αντιγράψει και να παίξει μουσικά όργανα από διάφορες χώρες και ηπείρους. Ταυτόχρονα αποκτά και πολυπολιτισμική συνείδηση καθώς μαθαίνει για τις μουσικές παραδόσεις άλλων λαών.
• Αναπτύσσει τη λογική και την ικανότητά του να προγραμματίζει, καθώς μαθαίνει να σχεδιάζει εξ αρχής ένα τελικό προιόν που απαιτεί μια σειρά ενεργειών για να γίνει.
• Αναπτύσσει την εφευρετικότητά του κάθε στιγμή που πρέπει να λύσει κατασκευαστικά προβλήματα που του προκύπτουν.
• Οξύνει τη φαντασία του καθώς συχνά προκύπτουν νέες ιδέες για τη διαμόρφωση του τελικού προϊόντος. Μου έχουν τύχει περιπτώσεις παιδιά να ανακαλύπτουν ένα καινούργιο ηχητικό αντικείμενο.
• Οξύνει την παρατηρητικότητα, καθώς το παιδί καλείται συχνά να αντιγράψει ένα μουσικό όργανο που βλέπει.
• Το παιδί μαθαίνει τη χρήση εργαλείων και αποκτά κατασκευαστικές δεξιότητες, ανάλογα με την ηλικία του (όπως δέσιμο κόμπων, τύλιγμα σπάγγου, πλέξιμο λαστίχων, χρήση ξυλοκόλλας, κόψιμο σε σκληρά υλικά όπως χαρτονι, καλάμι και κόντρα πλακέ κλπ.)

 

*Γιώργος Γυπάκης

Μουσικός multi-instrumentalist (κρουστά, κιθάρα, ξύλινα πνευστά), τραγουδοποιός και τραγουδιστής. Ως percussionist, έχει συνεργαστεί με παραδοσιακούς κρητικούς καλλιτέχνες καθώς και με χορευτές σύγχρονου, εκφραστικού, αφρικανικού και buto χορού για πολλά χρόνια. Εγραψε και έπαιξε μουσική για θεατρικά έργα, εικαστικές παραστάσεις και χορευτικές παραστάσεις με ελληνες και ξένους χορευτές.

Παρακολούθησε ψηφιακά μαθήματα μουσικής παιδαγωγικής στο ανοιχτό Πανεπιστήμιο της Μακεδονίας. Από το 1990 κατασκευάζει μουσικά όργανα χρησιμοποιώντας ανακυκλωμένα και φυσικά υλικά και σήμερα διδάσκει την τέχνη του, σε παιδιά και ενήλικες.

Παρουσίασε για πρώτη φορά την πρότασή του για την Εκπαιδευτική Οργανοποιία στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος e–ArtinEd για την ενσωμάτωση των τεχνών στη γενική εκπαίδευση, καθώς και σε πανευρωπαϊκό συνέδριο στη Σουηδία το καλοκαίρι του 2018.

για περισσότερες πληροφορίες δείτε στο blog

Βούγκα ή bullroarer: ένα από τα αρχαιότερα ηχητικά αντικείμενα στον κόσμο

Τα δύο πρώτα bullroarers που έφτιαξα, το ένα ζωγραφισμένο με ένα αυστραλέζικο θέμα από την 16χρονη κόρη ενός φίλου μου.

Η βούγκα όπως τη λέμε μεις  ή bullroarer όπως είναι παγκόσμια γνωστή ή turndun για τους ιθαγενείς της Αυστραλίας, είναι ένα από τα αρχαιότερα ηχητικά αντικείμενα και χρησιμοποιείται για τελετουργικούς και τηλεπικοινωνιακούς σκοπούς από την αρχή του πολιτισμού σε όλες τις ηπείρους της γης. Πρόκειται για ένα επίπεδο και μακρόστενο (συνήθως) κομμάτι ξύλο που περιστρέφεται στον αέρα δεμένο από ένα διπλό σπάγγο και παράγει ήχο με τη δόνηση του αέρα που προκαλεί ο σπάγγος και η περιστροφή του ξύλου γύρω από τον άξονά του. Είναι λοιπόν ένα αερόφωνο όργανο.

Για την κατασκευή του χρησιμοποιούμε μια μικρή επίπεδη τάβλα μήκους από 15-60 εκατοστά και πλάτους από 1,5 έως 7 εκατοστά . Πρέπει η τάβλα αυτή να είναι από σκληρό μασίφ ξύλο και να μην είναι πολύ ελαφριά, ούτε πολύ βαρειά, για να περιστρέφεται εύκολα. Μπορούμε να λεπτύνουμε τις ακμές της τάβλας και να δώσουμε αεροδυναμικό σχήμα στις άκρες της για να ελλατώσουμε την αντίσταση του αέρα πάνω στο ξύλο.

Η οξύτητα και η δύναμη του ήχου εξαρτάται από την ταχύτητα των στροφών της βούγκας στον άξονά της. Ανοίγουμε μια τρύπα στην άκρη του ξύλου και περνάμε ένα διπλό σπάγγο τον οποίο στρίβουμε λίγο πριν ξεκινήσουμε τις περιστροφές. Το μήκος του σπάγγου δεν πρέπει να περνάει το ύψος του βραχίονά μας, για να μην ακουμπάει στο έδαφος κατά την περιστροφή. Τέλος, μπορούμε να φτιάξουμε και μια χειρολαβή για να κρατάμε το σπάγγο και να μη μας κόβει το χέρι όταν τον γυρνάμε.

Η wikipedia αναφέρει: το bullroarer, ή ρόμβος ή turndun είναι ένα αρχαίο τελετουργικό μουσικό όργανο, μια συσκευή που χρησιμοποιείται  για την επικοινωνία σε μεγάλες αποστάσεις. Το αρχαιότερο bullroarer έχει βρεθεί στην Ουκρανία και χρονολογείται από την παλαιολιθική περίοδο, 18.000 π.Χ. Ο ανθρωπολόγος Μάικλ Μπόιντ, αναφέρει ότι έχουν βρεθεί τέτοια αντικείμενα στην Ευρώπη, την Ασία, την ινδική υπο-ήπειρο, την Αφρική, την Αμερική και την Αυστραλία.

Στην Ελλάδα
Στην αρχαία Ελλάδα ήταν ένα ιερό όργανο που χρησιμοποιήθηκε στα Διονυσιακά Μυστήρια και ειδικότερα στις τελετές της Κυβέλης και το ονόμαζαν Ρόμβο που κυριολεκτικά σημαίνει «περιστρέφεται» ή «τρεμοπαίζει» και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε τελετουργίες παγκοσμίως.  Στην ελληνική παράδοση καταγράφεται και ως βουρβούνα ή βροντάρα ή βρονταλίδα, παιδικό ηχητικό παιχνίδι. Ο Φ. Ανωγειανάκης καταγράφει μια βούγκα τριγωνικού σχήματος.

Αυστραλία
Μαζί με το didgeridoo, ήταν μια εξέχουσα μουσική τεχνολογία των Αυστραλών aborigines, που τα χρησιμοποιούσαν σε τελετές σε ολόκληρη την ήπειρο όπως για παράδειγμα σε ταφές, για να αποτρέψουν τα κακά πνεύματα ή τις κακές ειδήσεις. Απο ορισμένες φυλές θεωρούνται μυστική υπόθεση των ανδρών και απαγορεύεται σε γυναίκες, παιδιά, μη μυημένους άνδρες ή σε τρίτους να το ακούνε και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις με ποινή θανάτου για τους παραβάτες.
Χρησιμοποιούνται ακόμα στις τελετές μύησης των ανδρών και ο ήχος που παράγουν θεωρείται οτι αντιπροσωπεύει τον ήχο του «φιδιού του ουράνιου τόξου» δηλαδή του ίδιου του Δημιουργού. Στους πολιτισμούς της νοτιοανατολικής Αυστραλίας, ο ήχος του bullroarer είναι η φωνή της θεότητας Daramulan, και ένα επιτυχημένο bullroarer μπορεί να γίνει μόνο εάν έχει κοπεί από ένα δέντρο που περιέχει το πνεύμα του.

Δείτε εδώ πώς παίζεται το bullroarer

Αυτή η σκηνή από την εκπληκτική ταινία  Crocodile Dundee (Ο Κροκοδειλάκιας) είναι που μάλλον έκανε γνωστό το bullroarer σ’ όλο τον κόσμο. Προσέξτε το «πάω να κάνω ένα τηλεφώνημα»:

Βρετανία και Ιρλανδία

Στη Βρετανία και την Ιρλανδία, το bullroarer χρησιμοποιείται κυρίως για διασκέδαση, αν και παλαιότερα μπορεί να έχει χρησιμοποιηθεί για τελετουργικούς σκοπούς. Σε μέρη της Σκωτίας ήταν γνωστό ως «ξόρκι κεραυνού» και θεωρήθηκε ότι προστατεύει κάποιον από τους κεραυνούς. 

Σκανδιναβία

Οι σκανδιναυοί της παλαιολιθικής εποχής χρησιμοποιούσαν το bullroarer. Το 1991, οι αρχαιολόγοι  βρήκαν ένα τεμάχιο σχιστόλιθου μήκους 6,4 cm που αποδείχτηκε ότι ήταν ένα bullroarer 5000 ετών  (ονομάζεται brummer στη Σκανδιναβία).

Μάλι

Η φυλη Dogon χρησιμοποιεί  bullroarers για να ανακοινώσει την έναρξη των τελετών που διεξάγονται κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ Sigui που πραγματοποιείται κάθε εξήντα χρόνια για περίοδο επτά ετών. Ο ήχος έχει αναγνωριστεί ως η φωνή ενός προγόνου από τον οποίο κατεβαίνουν όλοι οι Dogon.

Πολιτισμός Māori (Νέα Ζηλανδία)

Το pūrerehua είναι το παραδοσιακό bullroarer των Māori.  Το όνομά του προέρχεται από τη λέξη Māori για το σκώρο. Κατασκευασμένα από ξύλο, πέτρα ή κόκκαλο και προσαρτημένα σε μια μακρά χορδή, τα όργανα χρησιμοποιούνταν παραδοσιακά για τη θεραπεία ή την πρόκληση βροχής.

Ιθαγενεις Βόρειας Αμερικής

Σχεδόν όλες οι αυτόχθονες φυλές στη Βόρειο Αμερική χρησιμοποίησαν bullroarer σε θρησκευτικές και θεραπευτικές τελετές και ως παιχνίδια.
Στη Βόρεια Αλάσκα τα bullroarers των Inupiat είναι γνωστα ως imigluktaaq ή imigluktaun και περιγράφονται ως ηχητικό παιχνίδι από κόκαλο ή ξύλο και πλεγμένο σύρμα.

Ιθαγενής Νότιας Αμερικής

Οι Σαμάνοι της λεκάνης του Αμαζονίου, για παράδειγμα στον πολιτισμό Τούπι, Καμαγιούρα και Μπορόρο, χρησιμοποιούσαν bullroarers ως μουσικό όργανο για τελετουργίες. Στις γλώσσες των Tupian, το bullroarer είναι γνωστό ως hori hori.

(πηγή: wikipedia)

«Παίζοντας» με τους ενήλικες!

Ασε με να «γεμίσω» το χώρο σου. Οχι με τα  κιλά μου, αλλά με την ενέργειά μου και την κίνηση. Μου αρέσει να ελέγχω την αύρα του χώρου, διοχετεύοντας όση ενέργεια και αγάπη έχω γι αυτό που κάνω.

Οταν ξεκίνησα αυτό το Blog, έγραψα το πρώτο κείμενο με τίτλο:

«Θες να παίξουμε;»

Το δικό μου παιχνίδι απευθύνεται σε παιδιά όσο και σε ενήλικες.

Το παιχνίδι της μουσικής ανατρέφει τα παιδιά και  θεραπεύει τους ενήλικες. Οταν βλέπω περίεργα, εντυπωσιασμένα μα πιο πολύ χαρούμενα πρόσωπα γύρω μου, ξέρω ότι έχω πετύχει. Ακόμα κι αν δεν καταφέρνω να βρω συνεργάτες για να παίξω ο ίδιος μουσική -είναι πολλά χρόνια τώρα που παίζω μόνος- έχω βρει τη διέξοδό μου: παίζω μ’ένα σωρό όμορφο κόσμο στα εργαστήριά μου, μαθαίνοντάς τους να φτιάχνουν απλά ηχητικά αντικείμενα – μουσικά όργανα και να κάνουν μουσική μ’αυτά. Και μπορώ να σου πω, πως δεν υπάρχει κάτι πιο ευχάριστο σ’ αυτές τις συναντήσεις από το να βλέπεις τους ενήλικες να ξαναγίνονται παιδιά.

Οπως εδώ, στις φωτογραφίες αυτές από το σεμινάριο ρυθμού και κρουστών του Γιάννη Παπατζανή, όπου κλήθηκα να παρουσιάσω το πώς, από ανακυκλώσιμα υλικά μπορείς να παράγεις ήχο, πώς μπορείς να φτιάξεις μουσικά όργανα από τα σκουπίδια, πολύ εύκολα και πολύ γρήγορα. Αγαπημένη στιγμή στο τέλος του εργαστηρίου, όταν με την προτροπή και τη συμμετοχή του δασκάλου τους, όλοι οι εκπαιδευόμενοι του σεμιναρίου έπαιξαν ρυθμούς με τις κατασκευές μου και χόρεψαν γύρω από τον «πάγκο» του εργαστηριού σαν ινδιάνοι σε τελετή με το σαμάνο στη μέση ή καλύτερα, σαν πρωτόγονοι που ανακαλύπτουν τη γλώσσα της ψυχής τους μέσα από το ρυθμό.

Αν θες κι εσύ να παίξουμε, αν θες να σου «γεμίσω» το χώρο με κίνηση και ήχο,  επικοινώνησε μαζί μου μέσα από αυτό το blog ή τη σελίδα μου στο facebook.

Περισσότερα για το σεμινάριο Ρυθμού και Κρουστών εδώ

Κι εδώ ένα βιντεάκι με αποσπάσματα από όλο το σεμινάριο

Εργαστήριο οργανοποιίας με ανακυκλώσιμα υλικά στο Σεμινάριο Ρυθμού και Κρουστών του Παν/μίου Κρήτης

Με ενδιαφέρον και αξιοσημείωτη συμμετοχή ολοκληρώνεται ο κύκλος σεμιναρίων για το ρυθμό και τα κρουστά, που υλοποιεί το Πανεπιστήμιο Κρήτης σε συνεργασία με τη Περιφέρεια Κρήτης, στο Ηράκλειο, στα Χανιά και στο Ρέθυμνο.

Εισηγητής του προγράμματος είναι ο μουσικός, Γιάννης Παπατζανής, και υπεύθυνη συντονισμού η μουσικός Ανθή Φουρκή. Προσκεκλημένοι εισηγητές, η χορογράφος Μέτη Παναγιωτοπούλου, ο Γιώργος Γυπάκης (κατασκευή μουσικών οργάνων από ανακυκλώσιμα υλικά) και οι μουσικοί Δημήτρης Σιδερής και Γιώργος Ζαχαριουδάκης.
Στο Ηράκλειο το πρόγραμμα συντονίζει ο εκπαιδευτής ενηλίκων Κωστής Φλουρής (Περιφέρεια Κρήτης), ενώ στα Χανιά υλοποιείται σε συνεργασία με την Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης και την Αντιπεριφέρεια Χανίων.

Πρόκειται για ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που απαντά στην ανάγκη για διαρκή επιμόρφωση και επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό του τόπου, διευρύνοντας την ανάπτυξη και την προαγωγή της ρυθμικής ικανότητας και της μουσικής αντίληψης των συμμετεχόντων.
Πεντακόσιοι τριάντα (530) συμμετέχοντες και συμμετέχουσες από τις τρείς Περιφερειακές Ενότητες, στην πλειονότητά τους εκπαιδευτικοί Γενικής και Ειδικής Αγωγής όλων των ειδικοτήτων, φοιτητές του Πανεπιστημίου Κρήτης σε Ρέθυμνο και Ηράκλειο και του Πολυτεχνείου Κρήτης στα Χανιά καθώς και επαγγελματίες υγείας, έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν προσωπικές, κοινωνικές και επαγγελματικές δεξιότητες μέσα από την διερεύνηση της σχέσης τους με τον ρυθμό, τη μουσική και τα κρουστά.
Οι συμμετέχοντες στο σεμινάριο καλούνται να αναπτύξουν τις ικανότητές τους πάνω στην ανάλυση και την κατανόηση του ρυθμού μέσα από την αρχαία ινδική τέχνη φωνητικής εκφοράς ρυθμικών συλλαβών (konnakol) και να συνθέτουν ρυθμικά μοτίβα, τα οποία θα διδάξουν στους υπόλοιπους συμμετέχοντες, δοκιμάζοντας και ταυτόχρονα εξασκώντας τις διδακτικές τους ικανότητες και πρακτικές. Επίσης, μαθαίνουν τεχνικές σε κρουστά μουσικά όργανα από μουσικές παραδόσεις της Μεσογείου (framedrums, νταουλάκι, στάμνα και cajon), καθώς και κατασκευή μουσικών οργάνων από ανακυκλώσιμα υλικά (upcycling), αλλά και body percussion (ο τρόπος που το ανθρώπινο σώμα χτυπώντας με συγκεκριμένο τρόπο και σε διαφορετικά σημεία, παράγει ποικιλία ήχων και ρυθμών).

Απώτερος παιδαγωγικός στόχος του προγράμματος είναι η ολιστική, βιωματική, έκφραση του ρυθμού να εμπλουτίσει την παρουσίαση των μαθησιακών αντικειμένων όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης, την επικοινωνία και τη δημιουργικότητα στην παιδαγωγική πρακτική, την ποιότητα των σχέσεων μαθητή – δασκάλου – γονιού, θεραπευτή – θεραπευόμενου, σε μια προσπάθεια μετασχηματισμού της κοινωνίας σε μια ζωντανή και με ταυτότητα κοινότητα δημιουργίας, προσωπικής έκφρασης και επικοινωνίας με τον εαυτό μας και τους άλλους και τελικό ζητούμενο την ανάπτυξη και τη συνοχή της τοπικής κοινωνίας.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην πολυπολιτισμική διάσταση του προγράμματος και στην προαγωγή της κοινωνικής-παιδαγωγικής ένταξης των νέων μεταναστών καθώς και στην αλληλεπίδραση μεταξύ των συμμετεχόντων και στην ανάπτυξη ομαδοσυνεργατικού πνεύματος.
Το πρόγραμμα διεξάγεται σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης και συγκεκριμένα με το εργαστήρι Ψυχολογίας και Ειδικής Αγωγής, με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Ψυχολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα, Ηλία Κουρκούτα, το εργαστήριο Κοινωνικής και Οπτικής Ανθρωπολογίας με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών, Γιώργο Νικολακάκη, το τμήμα Φιλολογίας, με επιστημονικό υπεύθυνο τον Επίκουρο Καθηγητή Θεατρολογίας του Τμήματος Φιλολογίας, Μανώλη Σειραγάκη

Σημαντική για την εξέλιξη του σεμιναρίου στο Ρέθυμνο κρίνεται η συμβολή ως συμμετέχοντα σε αυτό, του καθηγητή του Παιδαγωγικού τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Μάριου Πουρκού.

Περισσότερα για το εργαστήριό μου εδώ

O Μουσικός μου Τοίχος στην Εκθεση TRASH Art στο κτήμα της BIOLEA στον Αστρικα

Ημουν ο μόνος μουσικός ανάμεσα σε εικαστικούς, που εξέθεσαν έργα τους φτιαγμένα από ανακυκλώσιμα υλικά στην έκθεση TRASH Art που έγινε 22-27 του Μάη στο κτήμα της  BIOLEA στον Αστρικα, στην κορφή ενός λόφου με καταπληκτική θέα.

Παρ’ όλα αυτά ο μουσικός τοίχος που έφτιαξα ειδικά για την έκθεση βρήκε τη θέση του, αφού παιδιά και μεγάλοι έπαιξαν με τους ήχους του κι εξερεύνησαν τις εκπλήξεις του.

Στόχος της έκθεσης ήταν η ευαισθητοποίηση σε θέματα ανακύκλωσης και χαίρομα γιατί σ’ αυτήν συμμετείχαν φίλοι καλλιτέχνες όπως ο Γιάννης Μαρκαντωνάκης, η Μαριώ Αιραμ κι άλλοι.

Ο συγκεκριμένος Μουσικός Τοίχος είναι προς πώληση, όποιος ενδιαφέρεται γι αυτόν ή για νέα παραγγελία ας επικοινωνήσει μαζί μου. Περισσότερα για τους Μουσικούς Τοίχους που κατασκευάζω εδώ

Ως συνήθως, ο Μουσικός μου Τοίχος τράβηξε το ενδιαφέρον των παιδιών που επισκέφθηκαν την έκθεση…

Η αφίσσα της έκθεσης

Μουσική Παιδαγωγική και οι Τέχνες στην Εκπαίδευση: οι 6 μήνες που με γύρισαν στα «θρανία»

το λογότυπο του e-ARTinED

Υπάρχουν 2 λόγοι που δεν έγραψα σχεδόν τίποτα στο blog το τελευταίο εξάμηνο: ο ένας είναι ότι παρακολούθησα συμπυκνωμένα 3 εξάμηνα ψηφιακών διαλέξεων Μουσικής Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, ώστε να αποκτήσω τη γνώση που χρειάζομαι για να πλαισιώσω τα εργαστήρια οργανοποιίας μου με ρυθμικούς αυτοσχεδιασμούς.

Είχα την ευκαιρία να μάθω στη θεωρία και στην πράξη τις σύγχρονες μουσικοπαιδαγωγικές θεωρίες αλλά και πώς πρέπει να διδάσκεται η μουσική αγωγή με βάση το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών της Α’βάθμιας και Β’βάθμιας εκπαίδευσης. Ημουνα τυχερός γιατί τα μαθήματα της εκπληκτικής Λελούδας Στάμου, κατέρριψαν μύθους για τη μουσική μου παιδεία,  μύθους που με βασάνιζαν πάντα και κρατούσαν την αυτοπεποίθησή μου (ως μουσικό) στον πάτο. Ποτέ δεν είν’ αργά.

Ο δεύτερος λόγος είναι η συμμετοχή μου στο ευρωπαϊκό project e-ARTinED όπου εκπαιδεύτηκα μέσω μιας ψηφιακής πλατφόρμας που έχει στήσει το Πολυτεχνείο Κρήτης, στο να ενσωματώνω τη διδασκαλία των τεχνών (όπως μουσική, χορός, εικαστικά και ψηφιακά μέσα) στα μαθήματα γενικής παιδείας του δημόσιου σχολείου, όπως μαθηματικά, γλώσσα, ιστορία, φυσική, γεωγραφία κλπ.

Η συμμετοχή μου σ’αυτό το εκπαιδευτικό πρόγραμμα μου έδωσε τη δυνατότητα να αναπτύξω μιαν ιδέα που ονομάζω «Εκπαιδευτική Οργανοποιία» και να αναδείξω τις εκπαιδευτικές δυνατότητες και τα ωφέλη στη διανοητική ανάπτυξη των παιδιών που μπορεί να έχει, αυτή η συμπληρωματική στη μουσική εκπαίδευση τέχνη, η οργανοποιία.

Σαν επιστέγασμα όλων αυτών, μου δόθηκε η ευκαιρία να διδάξω κι εγώ μέσω του ίδιου προγράμματος, σε εκπαιδευτικούς απ’ όλη την Ευρώπη το αντικείμενο της «Εκπαιδευτικής Οργανοποιίας» κάτι που ελπίζω να τεκμηριώσω ακόμα καλύτερα στο αντίστοιχο διεθνές συνέδριο που θα γίνει το καλοκαίρι στη Σουηδία και στο οποίο θα παρουσιάσω ένα σχετικό workshop.

Ηταν λοιπόν ένα άκρως ενδιαφέρον εξάμηνο και θα προσπαθήσω στις επόμενες αναρτήσεις μου αλλά κυρίως στα επόμενα σεμινάρια και εργαστήρια που θα κάνω, να μεταφέρω όσα σημαντικά έμαθα – από σημαντικούς δασκάλους.

Piano World

Ενα site για πιανίστες, με πολλές ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το πιάνο. Το καλύτερο μέρος του site είναι ένα virtual piano όπου μπορείς να μάθεις όλες τις σκάλες και τις συγχορδίες του οργάνου.

www.pianoworld.com

Το τραγούδι των Φαλαινών

του Τάσου Σαραντή, ΗΜΕΡΗΣΙΑ 1/4/06

Επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν ότι οι φάλαινες  όχι μόνο έχουν – αντίστοιχα με τους ανθρώπους- τη δική τους γλώσσα  αλλά και ότι, όπως οι άνθρωποι, έχουν τη  ντοπιολαλιά τους, δηλαδή, τη μιλούν με διαλέκτους ανάλογα με την περιοχή που κολυμπούν.

Ο Δρ Ριούτζι Σουζούκι και οι συνεργάτες του ανέλυσαν τις φωνές φαλαινών στη Χαβάη χρησιμοποιώντας μια μαθηματική μελέτη κωδικοποίησης και μετάδοσης δεδομένων.

Όπως προέκυψε από την έρευνά τους, τα τραγούδια της μεγάπτερης φάλαινας είναι από τα πιο περίπλοκα του ζωικού βασιλείου. Οι συγκεκριμένες φάλαινες χρησιμοποιούν τη δική τους σύνταξη με φράσεις που δημιουργούνται από μονάδες ήχου που συνδυάζονται και δημιουργούν τραγούδια ολόκληρων ωρών. Η μελέτη επιβεβαιώνει ότι τα τραγούδια μεταφέρουν πληροφορία, παρόλο που το περιεχόμενό της παραμένει άγνωστο.

Με περιορισμένη όραση και όσφρηση, τα θαλάσσια θηλαστικά βασίζονται κυρίως στον ήχο, που ταξιδεύει στο νερό τέσσερις φορές ταχύτερα απ’ ότι στον αέρα. Επί έξι μήνες κάθε χρόνο, τα αρσενικά σε κάθε πληθυσμό μεγάπτερων προσκαλούν τα θηλυκά με ένα επαναλαμβανόμενο τραγούδι που εξελίσσεται με το χρόνο. Η δομή του τραγουδιού είναι επαναληπτική, με βραχείες και μακρόσυρτες μονάδες ήχου που συνεχώς εναλλάσσονται.

Η ανάλυση έδειξε ότι τα τραγούδια των μεγάπτερων μεταφέρουν λιγότερο από 1 bit πληροφορίας ανά δευτερόλεπτο. Συγκριτικά, οι άνθρωποι που μιλούν αγγλικά παράγουν 10 bit ανά λέξη. Εντούτοις, η επικοινωνία των φαλαινών μπορεί να είναι περίπλοκη.
Ο Δρ Ριούτζι Σουζούκι υπογραμμίζει ότι τόσο οι άνθρωποι όσο και οι φάλαινες επικοινωνούν χρησιμοποιώντας ξεχωριστές μονάδες ήχου που είναι ταξινομημένες σε μια ιεραρχική δομή. «Για παράδειγμα, ένα κείμενο αποτελείται από παραγράφους, οι παράγραφοι αποτελούνται από προτάσεις, οι προτάσεις από λέξεις κ.τ.λ.»εξηγεί.

«Σε ότι αφορά στο τραγούδι των μεγαπτεροφάλαινων, μια περίοδος αποτελείται από τραγούδια, ένα τραγούδι αποτελείται από ηχητικά μοτίβα, ένα μοτίβο αποτελείται από φράσεις και μια φράση αποτελείται από ηχητικές μονάδες». Αν όλα αυτά συνδυαστούν, τότε φαίνεται πως οι φάλαινες έχουν κάτι που μοιάζει να είναι το δικό τους συντακτικό, τη δική τους γραμματική διάταξη των λέξεων μέσα στις προτάσεις.
Σε μια άλλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του πανεπιστημίου του Ορεγκον διαπιστώθηκε ότι οι φάλαινες τραγουδούν με διαφορετικές διαλέκτους ανάλογα με την περιοχή που κολυμπούν. Οι μπλε φάλαινες στο βορειοδυτικό Ειρηνικό ωκεανού εκπέμπουν διαφορετικούς ήχους από τις μπλε φάλαινες στο δυτικό Ειρηνικό και αυτοί είναι διαφορετικοί από τις φάλαινες που ζουν στην Ανταρκτική και από αυτές που ζουν στη Χιλή.
Για την πραγματοποίηση της μελέτης χρησιμοποιήθηκαν υποβρύχια μικρόφωνα που αποκαλούνται υδρόφωνα, που έχουν σχεδιαστεί για την καταγραφή των σεισμών. Οι ερευνητές ανέφεραν ότι δεν γνωρίζουν γιατί οι φάλαινες ανά τον κόσμο χρησιμοποιούν διαφορετικές διαλέκτους και αν αυτό συνδέεται με γενετικούς λόγους ή με περιβαλλοντικούς.

Με μαθηματική κωδικοποίηση
Προκειμένου να αναλύσουν τις φωνές των φαλαινών, ο Δρ Σουζούκι και οι συνεργάτες του χρησιμοποίησαν εργαλεία της θεωρίας της πληροφορίας, μιας μαθηματικής κωδικοποίησης και μετάδοσης δεδομένων. Με ειδικό λογισμικό μελέτησαν τα δομικά χαρακτηριστικά της «γλώσσας» και αντιστοίχισαν κάθε δομικό στοιχείο με ένα αυθαίρετο σύμβολο. Στη συνέχεια, εθελοντές χωρίς γνώσεις για τα τραγούδια των φαλαινών κλήθηκαν να τα κατατάξουν με κριτήρια την πολυπλοκότητα, την επαναληπτικότητα και την προβλεψιμότητα. Τόσο η ηλεκτρονική ανάλυση των δεδομένων όσο και οι εθελοντές συμφώνησαν ότι τα τραγούδια είναι ιεραρχικά. «Η θεωρία της πληροφορίας ήταν το σωστό εργαλείο, επειδή μας επέτρεψε να μελετήσουμε τη δομή των τραγουδιών των μεγάπτερων χωρίς να γνωρίζουμε τι σημαίνουν» εξήγησαν οι ερευνητές.

Εργαστήριο οργανοποιίας για εκπαιδευτικούς σε σεμινάριο του ΚΠΕ Βάμου

Εργαστήριο κατασκευής μουσικών οργάνων με ανακυκλώσιμα υλικά στήθηκε στα πλαίσια του Σεμιναρίου του Περιφερειακού Δικτύου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για την Ανακύκλωση που διοργάνωσε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βάμου στις 26-27 του Γενάρη. Το εργαστήριο παρακολούθησαν εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης απ’ όλη την Κρήτη, που συμμετέχουν ή θέλουν να συμμετάσχουν σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Πιό συγκεκριμένα, το Σεμινάριο – Συνάντηση του Περιφερειακού Δικτύου ΠΕ «Αλλάξτε συμπεριφορές… ΑνακυκλωS.O.S.τε!» υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της Πράξης «ΚΕΝΤΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (ΚΠΕ)-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» μέσω του  Επιχειρησιακού Προγράμματος  «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ»  με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε συνεργασία με την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων και τους Υπεύθυνους Σχολικών Δραστηριοτήτων των Διευθύνσεων ΠΕ και ΔΕ της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Κρήτης. Σκοπός του Σεμιναρίου ήταν η ενίσχυση των δράσεων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα σχολεία. Στόχος είναι η ανταλλαγή εμπειριών, ιδεών και γνώσεων μεταξύ των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν, η παροχή γνώσεων και τεχνικών ευαισθητοποίησης μαθητών, εκπαιδευτικών και της τοπικής κοινωνίας για τη μείωση των απορριμμάτων, την επαναχρησιμοποίηση υλικών, την κομποστοποίηση και την ανακύκλωση. Στο Σεμινάριο αυτό συμμετέχουν εκπαιδευτικοί του Δικτύου αλλά και εκπαιδευτικοί που ενδιαφέρονται να υλοποιήσουν σχετικό πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και να συμμετάσχουν στο Δίκτυο.

Εκτός από το δικό μου Εργαστήριο, έγιναν ακόμα:

Εργαστήριο Θεατρικού Παιχνιδιού από το ΚΠΕ Ιεράπετρας, Εργαστήριο Ανακύκλωσης Χαρτιού από το ΚΠΕ Αρχανών και Εργαστήρι – Οικοθέατρο Σκιών με ανακυκλωμένα υλικά με το Νίκο Μπλαζάκη, Καραγκιοζοπαίκτη-μουσικό (βλέπε φωτογραφίες πιο κάτω).

Βιωματικό εργαστήρι για την ιστορία της μουσικής – ένα πρωτότυπο μουσικό μάθημα στη Θεατροχώρα

Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.

Η ανακάλυψη της μουσικής και η εξέλιξή της από την παλαιολιθική εποχή ως την εποχή του Μινωικού πολιτισμού ήταν το θέμα ενός πρωτότυπου μουσικού μαθήματος που πραγματοποιήθηκε στη Θεατροχώρα. Το μάθημα έγινε από το Γιώργο Γυπάκη στα πλαίσια του προγράμματος “Θέατρο και Τέχνες με ψηφιακές τεχνολογίες” που υλοποιεί η Θεατροχώρα σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης.

Το μάθημα που ήταν σε μορφή βιωματικού εργαστηρίου, αφορούσε τη σύνδεση της ιστορίας της μουσικής με την ιστορία του πολιτισμού στον ελλαδικό χώρο και ιδιαίτερα στην Κρήτη, από την προϊστορική εποχή έως τη μινωική περίοδο. Το παρακολούθησαν παιδιά της Γ’, Δ’ και Ε’ δημοτικού. Γνωστικό αντικείμενο του μαθήματος ήταν η γέννηση του πολιτισμού και η ανακάλυψη της μουσικής μέσα από την ανακάλυψη των ήχων του σώματος και των πρώτων μουσικών οργάνων. Στόχος ήταν να αποκτήσουν τα παιδιά βασικές γνώσεις για την ιστορία της μουσικής, να «επανεφεύρουν» τα πρώτα μουσικά όργανα ανακαλύπτοντας τρόπους να παράγουν ήχο, με τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης των περιόδων εκείνων (από την παλαιολιθική έως την εποχή του χαλκού). Ταυτόχρονα τα παιδιά διδάχτηκαν οργανοποιία, κατασκεύασαν δηλαδή ενδεικτικά όργανα της εποχής εκείνης (κρουστά, πνευστά και έγχορδα) και αυτοσχεδίασαν παίζοντάς τα. Εμαθαν ακόμα πώς να παράγουν ρυθμό με ηχηρές κινήσεις, πώς να αυτοσχεδιάζουν τραγουδώντας τις υποτιθέμενες εμπειρίες τους της καθημερινής ζωής . Ανάμεσα στις δραστηριότητες του μαθήματος οι οποίες περιλάμβαναν εκτός από την οργανοποιία και ακρόαση μουσικής, παιχνίδια εμψύχωσης, μίμησης και χορού, γινόταν αφήγηση ιστοριών και διαλογική συζήτηση με τα παιδιά.

Το μάθημα οργανώθηκε με το σκεπτικό της εφαρμογής της μουσικοπαιδαγωγικής μεθόδου Coleman, που αναπτύσει τη βιωματική σχέση των παιδιών με τα μουσικά όργανα και τη μουσική τέχνη (βλέπε εδώ) με παράλληλη αξιοποίηση των σύγχρονων μουσικοπαιδαγωγικών εργαλείων, όπως αναπτύσσονται στο αναλυτικό πρόγραμμα του δημόσιου σχολείου.

 

 

Η μουσική ως γλώσσα

Ο καθηγητής μου Ανδρέας Λεντάκης, έγραφε για τις δύο θεωρίες της γέννησης της γλώσσας: Η μία είναι η θεωρία του επιφωνήματος ή «Ωχ Ωχ Θεωρία» (Pooh Pooh Theory) σύμφωνα με την οποία τα αυθόρμητα επιφωνήματα όπως οι κραυγές ωχ, αχ, ουχ, οι ήχοι δηλαδή που ήταν αποτέλεσμα αντίδρασης προς τα συναισθήματα, αντιπροσωπεύουν τις γλωσσικές μορφές ομιλίας των πρώιμων ανθρώπων. Η άλλη είναι η θεωρία του «γαβ γαβ» (Bow Wow Theory) που λέει ότι η ανθρώπινη ομιλία πήγασε από τη στιγμή που οι πρόγονοί μας άρχισαν να μιμούνται τους φυσικούς ήχους, π.χ. τον κεραυνό, τον αέρα, το ρυάκι, την τίγρη, τα πουλιά και γενικά κάθε φυσικό ήχο. Η μίμηση λέει, αποτέλεσε έναν από τους αποφασιστικότερους παράγοντες στη γένεση του πολιτισμού. Είναι επιστημονικά αποδεκτή η πιθανότητα η μουσική να γεννήθηκε παράλληλα με τη γλώσσα.
Η γλώσσα της μουσικής ή η μουσική ως γλώσσα, χρησιμοποιεί το στοιχείο της μίμησης για να εκφράσει συναισθήματα. Το ακούς στις πολυφωνικές χορωδίες των πυγμαίων, στα τραγούδια των aborigines με το didjeridou, στους καμηλιέρικους ρυθμούς των gnawa στη βορειοδυτική αφρική και το ακούς στις χορo-θεατρικές αφηγήσεις του έπους Ραμαγιάνα στην Ινδονησία, τα γνωστά Kecak, όπου η χορωδία συνοδεύει τη δράση με τη φράση «τσακ τσακ» ή «κετσακ». Ακούγοντάς τα χωρίς εικόνα, νομίζω ότι αφηγούνται άγριες μάχες με ακόντια και σπαθιά, την ώρα που ένας σολίστας βογγάει σα να σκοτώνεται, άλλος ουρλιάζει με μανία κι άλλος τσαμπουκαλεύεται «ετοιμάσου να πεθάνεις παλιοσκουληκαντέρα γαμώ την κοινωνία σου».  Είναι το παράδειγμα που ακολουθεί:

Η ΟΡΓΑΝΟΠΟΙΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ COLEMAN ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

---

Του Γιώργου Γυπάκη

Από το 1922 που εκδόθηκε το βιβλίο της αμερικανίδας μουσικοπαιδαγωγού Satis Narona Coleman «Δημιουργική Μουσική για παιδιά» η οργανοποιία με απλά υλικά είναι μια τεκμηριωμένη, αποδεκτή μέθοδος  για το ξεκίνημα της μουσικής εκπαίδευσης των μικρών παιδιών – αυτό που σήμερα ονομάζουμε μουσική προπαιδεία.

Η Coleman ανέπτυξε ένα δικό της σύστημα, παράλληλα με τον Kodaly  και λίγα χρόνια πριν τον Orff , βάζοντας ένα από τα θεμέλια της σύγχρονης μουσικής παιδαγωγικής. Οι δημιουργικές δραστηριότητες που προτείνει η Coleman εφαρμόζονται σήμερα καθολικά .

Η Coleman βασίζει τη θεωρία της για τη μουσική εκπαίδευση στις απαρχές της ανακάλυψης της μουσικής από τον προϊστορικό άνθρωπο. Εκτιμά βαθειά τη συνεισφορά στη μουσική των «πρωτόγονων κοινωνιών» όπως των αυστραλών ιθαγενών αλλά και της αφρικανικής παράδοσης των μαύρων του αμερικάνικου νότου. Αξιοποιεί την πρωτόγονη φύση των παιδιών και τα βοηθάει να ανακαλύψουν μόνα τους τον ήχο, μέσα από τα αντικείμενα που τον παράγουν. Τα προτρέπει να εξερευνήσουν τις ιδιότητες των υλικών και να επανεφεύρουν τα πρώτα μουσικά όργανα, σε ένα βιωματικό εργαστήρι της μουσικής που ξεκινάει από την πρωταρχική έκφραση για να καταλήξει στη γνώση του μουσικού οργάνου και της μουσικής σημειογραφίας.

Στην πορεία αυτή, τα παιδιά πρώτα μαθαίνουν να φτιάχνουν και να παίζουν αυτοσχέδια όργανα από όλες τις κατηγορίες μουσικών οργάνων, ώστε να είναι σε θέση αργότερα να επιλέξουν το κανονικό όργανο στο οποίο θα αφιερωθούν. Μαθαίνουν  να αυτοσχεδιάζουν, μέσα από το τραγούδι και το χορό, ακριβώς όπως γίνεται στους πρωτόγονους πολιτισμούς, μαθαίνουν ακόμα και να συνθέτουν τα δικά τους τραγούδια στα δικά τους όργανα. Τέλος μαθαίνουν να ερμηνεύουν ομαδικά μουσική σε κοινό.  «Ο πρωτόγονος άνθρωπος, λέει η Coleman, έφτιαχνε τα δικά του όργανα, έτσι θα κάνουμε κι εμείς τα δικά μας! Πόσο αρέσει στα παιδιά η κατασκευή τους! Και φυσικά, κάθε παιδί θέλει να παίξει στο όργανο που έφτιαξε!» Και πιο κάτω: «Ξεκινώντας από τα κρουστά, τα παιδιά μου θα είναι οι μικροί άγριοι που δε θα ξέρουν τίποτε από μουσική, θα χορεύουν πρωτόγονους χορούς και θα χτυπούν πάνω σε ακατέργαστα τύμπανα και θα κουνάνε ακατέργαστα κρόταλα μέχρι να ανακαλύψουν έναν τρόπο να βγάλουν τόνο. Το τραγούδι, επίσης, θα το ακολουθήσουμε από το απλούστερο ξεκίνημά του μέσα από την πορεία της εξέλιξής του και θα συσχετίσουμε το τραγούδι μας με το όργανο». Η Coleman θεωρεί ότι η μουσική είναι άρρηκτα δεμένη με λόγο και την κίνηση γι αυτό και η μέθοδός της περιλαμβάνει τη διδασκαλία μουσικής μέσω του τραγουδιού και του χορού σε ξεχωριστά κεφάλαια.

Σύμφωνα με την ίδια, αν ένα παιδί βιώσει την τέχνη της μουσικής από τα πρωτόγονά ξεκινήματα, κατασκευάσει τα δικά του όργανα και παίξει σ αυτά και ανακαλύψει μόνο του κάθε στάδιο στην ανάπτυξη των μουσικών οργάνων, μπορεί να αποκτήσει μουσικότητα. Ο τελικός στόχος είναι «να κάνουμε προσβάσιμη ολόκληρη την ιστορία της μουσικής σε ένα παιδί και να μπορεί να τη βιώσει και να την επεξεργαστεί , να βρει πώς θα φτιάξει και πώς θα χρησιμοποιήσει όλα εκείνα τα όργανα και να οργανώσουμε μια πορεία κατάλληλη για τα παιδικά χέρια και μυαλά που θα προσφέρει μια πραγματική εμπειρία ανάπτυξης της μουσικής τέχνης με τρόπο που θα αφυπνίζει και θα καθορίζει τις μουσικές του δυνάμεις και την καλαισθησία.»

Συνοψίζοντας η Coleman αναφέρει ότι η μέθοδός της «Δημιουργική Μουσική» μπορεί να συνεισφέρει στην εκπαίδευση και ανάπτυξη του παιδιού συμβάλλοντας στους ιδιαίτερους τομείς:

• της δημιουργικής του δύναμης
• της δύναμης να σκέφτεται για τον εαυτό του
• των γενικών του γνώσεων
• της ολόπλευρης συμμετοχής της συναισθηματικής του δύναμη
• της εκτίμησης της ομορφιάς και
• της κοινωνικοποίησης του

και γι αυτούς τους λόγους υπηρετεί τους σκοπούς της Εκπαίδευσης (Τσαφταρίδης 2013)

Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΟΠΟΙΙΑΣ

Αν  και η μέθοδος αυτή περιλαμβάνει την ουσία και τα ίδια συστατικά της στοιχειοδομικής μουσικής του συστήματος Ορφ και άλλων συστημάτων που αναπτύχθηκαν  αργότερα, η μεγαλύτερη διαφορά βρίσκεται στην έμφαση που δίνει στην παιδαγωγική αξία της οργανοποιίας. Ας σημειωθεί παρ’ όλα αυτά πως και στο Ινστιτούτο Orff στην Αυστρία η Οργανοποιία είναι ένα βασικό μάθημα.  Η εμπειρία έδειξε πως η κατασκευή μουσικών οργάνων προσφέρει στο παιδί εξαιρετικές εμπειρίες και διαθεματικές γνώσεις, που ελάχιστες τέχνες θα μπορούσαν να αναπληρώσουν:

• Το παιδί δημιουργεί μέσα από τη χειρωνακτική εργασία ένα έργο που παράγει τέχνη και έχει την προσωπική του σφραγίδα. Παράλληλα αναπτύσσεται η αισθητική και οι εικαστικές τέχνες, λόγω του τελικού διακοσμητικού ρόλου των οργάνων (Σαρρής 2010)
• Στη διαδικασία αυτή, εμπλέκεται πρακτικά με την εκμάθηση της φυσικής, αφού ανακαλύπτει τις ιδιότητες των υλικών, τους όγκους, το βάρος και την υφή, αλλά και πως παράγεται ο ήχος σε κάθε περιπτωση ταλάντωσης (χορδές, μεμβράνες, ηχεία κπ)
• Εμπλέκεται με την εκμάθηση των μαθηματικών και της γεωμετρίας όταν καλείται να χαράξει σχήματα και να μετρήσει αποστάσεις για την τοποθέτηση τάστων σε ένα έγχορδο ή το άνοιγμα τρυπών σε ένα πνευστό.
• Εμπλέκεται με τη γεωγραφία, όταν καλείται να αντιγράψει και να παίξει μουσικά όργανα από διάφορες χώρες και ηπείρους. Ταυτόχρονα αποκτά και πολυπολιτισμική συνείδηση καθώς μαθαίνει για τις μουσικές παραδόσεις άλλων λαών.
• Αναπτύσσει τη λογική και την ικανότητά του να προγραμματίζει, καθώς μαθαίνει να σχεδιάζει εξ αρχής ένα τελικό προιόν που απαιτεί μια σειρά ενεργειών για να γίνει.
• Αναπτύσσει την εφευρετικότητά του κάθε στιγμή που πρέπει να λύσει κατασκευαστικά προβλήματα που του προκύπτουν.
• Οξύνει τη φαντασία του καθώς συχνά προκύπτουν νέες ιδέες για τη διαμόρφωση του τελικού προϊόντος. Μου έχουν τύχει περιπτώσεις παιδιά να ανακαλύπτουν ένα καινούργιο ηχητικό αντικείμενο.
• Οξύνει την παρατηρητικότητα, καθώς το παιδί καλείται συχνά να αντιγράψει ένα μουσικό όργανο που βλέπει.
• Το παιδί μαθαίνει τη χρήση εργαλείων και αποκτά κατασκευαστικές δεξιότητες, ανάλογα με την ηλικία του (όπως δέσιμο κόμπων, τύλιγμα σπάγγου, πλέξιμο λαστίχων, χρήση ξυλοκόλλας, κόψιμο σε σκληρά υλικά όπως χαρτονι, καλάμι  και κόντρα πλακέ κλπ.)

Πρέπει να σημειωθεί ότι η παιδική οργανοποιία υπάρχει και στη λαϊκή μας παράδοση. Ο μεγάλος μας μουσικολόγος Φ. Ανωγειανάκης αναφέρει πολλές τέτοιες κατασκευές από παιδιά για παιδιά, είτε για εκπαιδευτικούς λόγους (στην Κρήτη έφτιαχναν την αρτικόλυρα μέχρι να αποκτήσουν την αληθινή λύρα) είτε ως παιχνίδι – ηχητικό αντικείμενο (όπως η στράκα, η νουνούρα κ.α.). Η παραδοσιακή διδασκαλία, κοινώς «μαθητεία» της οργανοποιίας εξάλλου έχει μελετηθεί από το Νικόλα Τσαφταρίδη, ως ένα άγνωστο αλλά σημαντικό κομμάτι με ιστορική συνέχεια από το Βυζάντιο ως τις μέρες μας.

Κατά τον Νικόλα Τσαφταρίδη,  πρωτεργάτη της παιδαγωγικής εφαρμογής της οργανοποιίας στη χώρα μας, «το μουσικό όργανο που γίνεται από τα ίδια τα παιδιά ή με τη συμμετοχής τους αποτελεί ένα επιπλέον κίνητρο για να μάθουν να το χρησιμοποιούν. Αυξάνεται έτσι η δεκτικότητά τους και έχουν πιο δημιουργική και ουσιαστική συμμετοχή στο μάθημα της μουσικής. Γι αυτό το λόγο η κατασκευή δεν πρέπει να είναι μόνο ο σκοπός ή το τελικό προϊον αλλά και το μέσο για την παιδαγωγική προσέγγιση της μουσική. Μέρος της προετοιμασίας του μαθήματος της κατασκευής, συνεχίζει ο Τσαφταρίδης, πρέπει να αποτελεί και η εύρεση κάποιων κομματιών κατάλληλων, για να χρησιμοποιηθούν άμεσα τα συγκεκριμένα όργανα. Κάποιο ρυθμικό παιχνίδι ή κάποιο τραγούδι που θα συνοδεύεται από τα όργανα αυτά και θα ενισχύσει το ενδιαφέρον των παιδιών για τη μουσική. Ετσι θα τους δοθεί η δυνατότητα να γνωρίσουν όχι μόνο τον ήχο μέσω του οργάνου αλλά και το πώς χρησιμοποιείται, δηλαδή τη μουσική».

Η ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΤΙΤΟΥΡΑΣ

Εχει ενδιαφέρον το ότι η αφετηρία όλων των προβληματισμών που οδήγησαν την Coleman σ’ αυτές τις διαπιστώσεις είναι η τραυματική της πρώτη επαφή με τη μουσική μέσω του πιάνου, η απογοήτευση από τη στέρηση της χαράς του αυτοσχεδιασμού, η επίπονη, άχαρη και βαρετή διαδικασία στην οποία υπεβλήθη για να μάθει να διαβάζει «τα μαύρα σημαδάκια στις γραμμές». Πρόκειται για μια εμπειρία για την οποία ακούω πολύ συχνά να μιλάνε σήμερα άνθρωποι που έχοντας αποφοιτήσει από τα κλασσικά ωδεία με ευνουχισμένο το ταλεντο τους, δηλώνουν ότι δεν έχουν «ξαναπιασει από τότε στα χέρια τους το όργανο». Αναρωτιέμαι γιατί δε βρέθηκε κανείς να τους πει ότι πριν αρχίσουν να «σπουδάζουν» ένα μουσικό όργανο θα έπρεπε πρώτα να περάσουν από ένα τμήμα μουσικής προπαιδείας!

Στη χώρα μας, άργησε κάτι λιγότερο από έναν αιώνα να παγιωθεί η αντίληψη ότι η μουσική εκπαίδευση δεν μπορεί και δεν πρέπει να ξεκινάει από τη μουσική γνώση δηλαδή τη θεωρία και τη σημειογραφία της, αλλά από το μουσικό βίωμα, τη μουσική εμπειρία. Σήμερα είναι καθολική η αντιληψη ότι τα παιδιά πρέπει να ξεκινούν τη μουσική τους εκπαίδευση από παιγνιώδεις δραστηριότητες που θα συνδυάζουν το λόγο, τη μουσική και την κίνηση πολύ πριν αρχίσουν να μαθαίνουν να γράφουν και να διαβάζουν το πεντάγραμμο. Η αντίληψη αυτή, που έγινε ευρύτερα αποδεκτή μέσω του συστήματος Ορφ που μεταλαμπάδευσε στην Ελλάδα η Πολυξένη Ματέυ Ρουσοπούλου, έχει περάσει σήμερα στην ύλη του δημόσιου σχολείου και διδάσκεται στα μουσικοπαιδαγωγικά τμήματα των ΑΕΙ, όμως δεν είναι γνωστή ακόμα σε όλους τους γονείς που θέλουν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αναπτύξουν τη μουσική τους δεκτικότητα.

Στην ύλη του μαθήματος μουσικής της Α’βάθμιας εκπαίδευσης του δημόσιου σχολείου περιλαμβάνεται και η οργανοποιία με μια σειρά από ενδεικτικές κατασκευές που βοηθούν τα παιδιά να αποκτήσουν οικειότητα με το αντικείμενο. Η ένταξή της οργανοποιίας στο σχολικό πρόγραμμα είναι  επιστέγασμα των προσπαθειών καθηγητών όπως ο Νικόλας Τσαφταρίδης, ο Κώστας Μόσχος, ο Δημήτρης Σαρρής κ.α. εκπαιδευτικών της δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Το όραμα της Satis Coleman για μια Δημιουργική Μουσική από τα παιδιά και για τα παιδιά, εμπλουτισμένο με ρυθμικά και μουσικά παιχνίδια εμπνευσμένα από το υλικό όλων των μουσικοπαιδαγωγικών συστημάτων του 20^ου αιώνα, επηρρεάζει τα μουσικά εκπαιδευτικά προγράμματα και ανταποκρίνεται στις σύγχρονες παιδαγωγικές ανάγκες των μουσικών τάξεων σε όλο τον κόσμο.

Οι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο της Satis N. Coleman “Creative Music for Children”

Βιβλιογραφία:

Satis N. Coleman “Creative Music for Children” 1922                                             Δ. Αντωνακάκης-Ε. Χιωτάκης Μουσική Παιδαγωγική διαθεματικές εφαρμογές για μικρά παιδιά Καστανιώτης 2007                                                                                                       Τσαφταρίδης Νικόλας (1995). Αυτοσχέδια Μουσικά όργανα. Αθήνα: Σ & Μ Νικολαῒδης ΟΕ. Σεννή Παναγιώτα (2012). Τα αυτοσχέδια μουσικά όργανα: δραστηριότητες για την προσχολική εκπαίδευση. Πτυχιακή εργασία ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Πατρών. Τσαφταρίδης, Ν. (2006). «Κατασκευές Μουσικών Οργάνων και κατασκευές με απλά υλικά: Μια προσπάθεια θεωρητικής – παιδαγωγικής προσέγγισης». Βόλος: Πρακτικά Συνεδρίου                                                                                                                                      Σαρρής Δ. (2010). «Ταξιδεύοντας στην Οργανοτοπία»: η μεταμάθηση μέσα από την εκπαιδευτική κατασκευή μουσικών οργάνων. Αθήνα: Πρακτικά Συνεδρίου             Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ /Ο ήχος της Μουσικής

Ανακύκλωση και μουσικά όργανα στο νηπιαγωγείο Στερνών

Tην Πέμπτη 23 Νοεμβρίου – στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Μείωσης των Απορριμμάτων – βρέθηκα στο Νηπιαγωγείο Στερνών που πραγματοποιούσε δράση σε συνεργασία με το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για την Αειφορία ΚΠΕ ΒΑΜΟΥ για την 4η Ημέρα Επαναχρησιμοποίησης του Περιφερειακού Δικτύου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με θέμα «Αλλάξτε συμπεριφορές: ΑνακυκλωSOSτε!»

Εκεί μίλησα στα παιδιά για την ανακύκλωση και για το πώς πρέπει να προστατεύουμε το περιβάλλον από τη ρύπανση και τους έμαθα πώς να ξαναχρησιμοποιούν τα πλαστικά μπουκάλια με «μουσικό» τρόπο!

Οπως γράψανε κι οι ίδιες οι νηπιαγωγοί των Στερνων

«α)φτιάξαμε μουσικά οργανάκια και πειραματιστήκαμε με ήχους που μας δίνουν τα πλαστικά μπουκάλια Γιώργος Γυπάκης ευχαριστούμε πολύ για τις ιδέες, τις γνώσεις και την ενέργεια που μοιράστηκες μαζί μας και β)ξεκινήσαμε να δίνουμε νέα χρήση σε άχρηστα αντικείμενα δημιουργώντας πρωτότυπες γλάστρες»

Οι παγκόσμιες ρίζες της μουσικής

Δεν είναι τυχαίο που το περιβάλλον του πλανήτη μας διατηρήθηκε για αιώνες σε τάξη μόνο εκεί που ο πολιτισμός διατήρησε την αρχέγονη γνώση της αρμονίας του ανθρώπου με τη φύση. Δεν είναι τυχαία η απίστετη ομοιότητα ανάμεσα σε πολιτισμούς που διατήρησαν την ίδια γνώση σε διαφορετικά σημεία της Γης, χωρίς να έχουν καμιάν επαφή μεταξύ τους, χωρίς να έχει γίνει καμία πολιτιστική ανταλλαγή: για παράδειγμα στην Ελλάδα και την Κίνα φιλόσοφοι όπως ο Ηράκλειτος και ο Λάο Τσε, εξέφρασαν τις ίδιες κοσμοθεωρίες, την ίδια εποχή. Ανάμεσα σε διαφορετικές ηπείρους υπήρξαν παράλληλοι μουσικοί πολιτισμοί.  Ενα τυχαίο παράδειγμα εδώ: ανακαλύψτε τις ομοιότητες ανάμεσα σ’ αυτό το τραγούδι από το Burundi της Αφρικής, το throat singing των εσκιμώων Inuit και της Μογγολικής Tuva.

Και δεν είναι τυχαίο που οι λαοί της Αφρικής γνώριζαν την πολυφωνία στη μουσική πολύ πριν από τους απολίτιστους ευρωπαίους. Γιατί ακόμα και οι πιο πρωτόγονες φυλές, αυτές που διατηρούν κλειστές τις παραδόσεις τους εδώ και χιλιάδες χρόνια έχουν την πιο πλούσια πολυφωνική μουσική. Αν και η εξέλιξη από τη μονοφωνία στην πολυφωνία δεν είναι κανόνας πολιτισμικής εξέλιξης γενικά, στην περίπτωση της ευρωπαϊκής μουσικής αυτό αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Το πέρασμα από τη μονοφωνία στην πολυφωνία όπως αιτιολογείται από την ιστορία υπήρξε πολιτισμικό επίτευγμα προάγωντας τον ευρωπαϊκό πολιτισμό στην Αναγέννηση, μέσα από το σκοτάδι του μεσαίωνα και τη διάκρισή του από τις λαμπρές, μονωδιακές, μεσογειακές επιρροές.

Δεν προτείνω λοιπόν να μελετήσουμε απλά τη μουσική αυτή των αρχών της ανθρωπότητας, προτείνω να επιστρέψουμε εκεί και να ξεκινήσουμε από την αρχή.
Να, από δω ακριβώς:

47 Sites που κάθε μουσικός που ηχογραφεί, πρέπει να γνωρίζει

Sites μουσικής εκπαίδευσης, on line περιοδικά και Blogs, sites για διάφορα μουσικά όργανα,  για μουσική ακρόαση και ηλεκτρονικά καταστήματα για μουσικούς που ηχογραφούν. Φυσικά η λίστα είναι μεγαλύτερη. Οκ, όποιος γνωρίζει κι άλλα, ας τα συμπληρώσει στα σχόλια!